| 00:00:01 |
KF: Moim zdaniem, wtedy kiedy ja zostałem wywieziony do obozu koncentracyjnego, różnica traktowania więźniów politycznych i innych specjalnie nie różniła się. [DE: KF: Meiner Meinung nach, als ich ins Konzentrationslager kam, gab es keinen Unterschied in der Behandlung der politischen und der anderen Häftlinge. ] |
| 00:00:18 |
Natomiast mogę tylko powiedzieć, że zazwyczaj więźniowie polityczni byli rzadko osadzani na tzw. funkcjach, które pozwalały łatwiej przeżyć. [DE: Allerdings kann ich sagen, dass politische Häftlinge üblicherweise selten Funktionen inne hatten, die leichter das Überleben ermöglichten. ] |
| 00:00:36 |
Większość funkcyjnych ludzi, którzy mieli dostęp do łatwiejszego przeżycia w obozie to byli więźniowie z tzw. zielonymi winklami, które to znaczy byli to więźniowie niepolityczni. [DE: Die Mehrheit der Funktionshäftlinge, die leichter überleben konnten, trugen grüne Winkel, was bedeutete, dass sie nicht politisch waren. ] |
| 00:01:00 |
Tak mogę to ocenić. Czy tak było zawsze w obozach, to trudno mi powiedzieć, ponieważ ja byłem 9 miesięcy tylko w obozie koncentracyjnym i to już przy samym końcu zakończeniu wojny. [DE: Ich kann es so bewerten. Ob es im Lager immer so war, ist schwer zu sagen. Ich war im KZ nur 9 Monate und das gegen Ende des Krieges. ] |
| 00:01:22 |
IV: Czyli Pan wiedział, co oznaczały zielone winkle? [DE: IV: Also wussten Sie, was grüne Winkel bedeuteten? ] |
| 00:01:26 |
KF: Tak, że to byli przestępcy kryminalni. [DE: KF: Ja, es waren Kriminelle. ] |
| 00:01:31 |
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} ] |
| 00:02:10 |
IV: Czy mógłby Pan teraz opowiedzieć krótko tą historię z krótkim spęciem? [DE: IV: Könnten Sie kurz die Episode mit dem Kurzschluss erzählen? ] |
| 00:02:16 |
KF: Może opowiem wobec tego moją historię, smutną i kłopotliwą, i bardzo niebezpieczną. Na Stollenbau jako elektryka na nocnej zmianie zostałem powiadomiony, [DE: KF: Vielleicht erzähle ich jetzt meine Geschichte. Sie war traurig, problematisch und gefährlich zugleich. In der Nachtschicht im Stollenbau wurde ich informiert, ] |
| 00:02:31 |
że na skutek przewrócenia się ściany przy budowie sztolni została uszkodzona cała linia zasilająca w w sz.. w jednej ze sztolni. Po ss przejściu tam stwierdziłem, [DE: dass aufgrund einer umgestürzten Wand in einem Stollen eine komplette Stromleitung beschädigt wurde. Ich habe die Stelle begutachtet und stellte fest, ] |
| 00:02:54 |
że rzeczywiście trzy kable zasilające przodek sztolni zostały przygniecione przez tę przewra.. przewróconą ścianę. [DE: dass tatsächlich drei Leitungen durch die umgestürzte Wand verschüttet und beschädigt wurden. ] |
| 00:03:12 |
Jeden spośród tych kabli był czynny i zasilał częściowo sztolnię, gdzie część urządzeń i oświetlenie pracowało. Natomiast dwa pozostałe były całkowicie uszkodzone. [DE: Eins von diesen Kabeln war intakt und versorgte den Teil des Stollens mit Energie, in dem die Maschinen teilweise weiter arbeiteten. Alle anderen waren beschädigt. ] |
| 00:03:32 |
Odległość tego uszkodzenia w stosunku do odległości w stosunku do przodka była dość znaczna, około 200 – 300 metrów. [DE: Die Entfernung zwischen der Unfallstelle und der Arbeitsstelle im vorderen Teil des Stollens war erheblich - ca. 200 bis 300 Meter. ] |
| 00:03:45 |
Stąd prawidłowość ustalenia, który kabel był właściwy, a który został uszkodzony była o tyle utrudniona, że wymagała czasu. [DE: Es war schwierig, zu bestimmen, welches Kabel beschädigt war, zumal es mehr Zeitaufwand erforderte. ] |
| 00:03:59 |
Natomiast ludzie, którzy tam obsługiwali urządzenia na przodku bardzo się denerwowali, że mają przerwę w pracy i nie mogą pracować, stąd musiałem się spieszyć i wskutek tego popełniłem błąd, [DE: Die Arbeiter, die vorne beschäftigt waren, wurden wegen der Arbeitsunterbrechung nervös, so dass ich mich beeilen musste und einen Fehler beging. ] |
| 00:04:17 |
chcąc jak najszybciej dokonać usunięcia uszkodzenia. I nie mając rozeznania, na chybił trafił, zacząłem usuwać uszkodzenie pierwszego z brzegu kabla. [DE: Ich wollte den Schaden schnell beheben. Ohne es zu wissen, aufs Geratewohl, begann ich mit dem nächstgelegenen Kabel. ] |
| 00:04:40 |
Przetłumaczy Pani czy dalej mówić? [DE: Wollen Sie übersetzen oder soll ich weiterreden? ] |
| 00:04:43 |
IV: Mówić. [DE: IV: Weiterreden. ] |
| 00:04:44 |
KF: Wzię.. wzię.. Biorąc pierwszy z brzegu kabel jak raz na nieszczęście natrafiłem na ten, który był czynny i nie był uszkodzony. [DE: KF: Das erste Kabel, das ich in die Hände nahm, war zu meinem Unglück dasjenige, das noch intakt und unbeschädigt war. ] |
| 00:04:58 |
Natomiast całe uszkodzenie, usunięcie całego uszkodzenia polegało na tym, że trzeba było wyciąć ten odcinek, [DE: Die Schadenbehebung beruhte darauf, das beschädigte Kabelstück auszuschneiden, ] |
| 00:05:08 |
który był przygnieciony przez tą tę ścianę i obydwa końce połączyć ze sobą i wówczas nas.. nastąpiło by usunięcie uszkodzenia. [DE: das von dieser Wand verschüttet wurde und beide Enden wieder miteinander zu verbinden. So sollte der Schaden behoben werden. ] |
| 00:05:21 |
Niestety przy pierwszym już podejściu do do do us.. do odcięcia tej części uszkodzonej, będącej pod pod tą przygniecioną pod tą ścianą... [DE: Leider gleich beim Ansatz, das kaputte Teil heraus zu schneiden, das unter der umgestürzten Wand lag... ] |
| 00:05:38 |
Z braku odpowiedniego narzędzia przy podcinaniu nastąpiło zwarcie instalacji. Przepalił się bezpiecznik zarówno na tablicy pierwszej jak i na głównej tablicy rozdzielczej, gdzie były zabezpieczenia. [DE: Mangels entsprechender Werkzeuge kam es beim Schneiden zum Kurzschluß. Die Sicherungen brannten sowohl im ersten Verteiler als auch im Hauptverteilkasten durch. ] |
| 00:06:03 |
Zabezpieczenia zostały uszkodzone na tablicy głównej, tam gdzie dostępu więźniowie nie mieli. Wskutek czego nie mogłem tego urządzenia tego tego tej awarii całkowicie usunąć. [DE: Die Sicherungen im Hauptverteiler, zu dem Häftlinge keinen Zugang hatten, wurden beschädigt. Aus diesem Grund konnte ich den Schaden nicht ganz beheben. ] |
| 00:06:21 |
A w międzyczasie ci więźniowie, ci pracownicy, którzy pracowali na przodzie i majstrowie i kapo zaczęli się zaczęli krzyczeć, że to jest sabotaż, i w zwązku z tym że wystraszyli mnie, że będę zostanę ukarany. [DE: Inzwischen begannen die Arbeiter, Meister und Kapos, die vorne arbeiteten, zu schreien, es handle sich um einen Sabotageakt. Sie drohten mir mit einer Strafe. ] |
| 00:06:44 |
Ta awaria nastąpiła już pod sam koniec mojej mojej szychty, czy mojej zmiany i za pół godziny przychodziła nowa zmiana, dzięki temu niezbyt długo trwała ta ten ten moment [DE: Der Schaden trat kurz vor dem Ende meiner Schicht auf. In einer halben Stunde sollte die neue Schicht beginnen, so dass der Gefahrenmoment nicht lange andauerte. ] |
| 00:07:05 |
niebezpiecznego niebezpieczeństwa ze strony natychmiastowego jakiegoś działania ze strony kapo czy innych robotników pracujących na sztolni. [DE: Der Gefahrenmoment dauerte nicht lange, weil die Arbeiter oder die Kapos nicht sofort reagierten. ] |
| 00:07:19 |
Następna ekipa, która przyszła, usunęła to uszkodzenie i na tym się skończyło. Niemniej jednak po przybyciu na następny raz do pracy mój szef, [DE: Die nächste Gruppe, die nächste Schicht behob den Schaden und es war vorbei. Allerdings am nächsten Tag, als ich zur Arbeit kam, ] |
| 00:07:37 |
z którym rozmawiałem na temat tego uszkodzenia, stwierdził, że sprawa jest bardzo skomplikowana i że jestem w niebezpieczeństwie. [DE: sprach ich mit meinem Chef über diesen Schaden. Er stellte fest, dass die Angelegenheit heikel ist und dass ich mich in Gefahr befinde. ] |
| 00:07:46 |
Ponieważ byłem z nim, może źle będzie to brzmieć, w dobrym w dobrych kontaktach, to może jest źle powiedziane, ale w każdym razie na jakiejś takiej stopie, która pozwalała na to, [DE: Ich hatte zu ihm ein gutes Verhältnis.. Es mag nicht gut klingen... Allerdings war ich mit ihm in einer solchen Beziehung, dass ich mit ihm ] |
| 00:08:04 |
żeby mu się zwierzyć, że ja jestem w niebezpieczeństwie i boję się o swoje życie, prosiłem go o pomoc, co mam dalej robić. [DE: offen darüber sprechen konnte, dass ich mich in Gefahr befinde und Angst um mein Leben habe. Ich fragte ihn um Rat, was ich tun soll. ] |
| 00:08:14 |
Wówczas poradził mi, że ponieważ ta wojna już zbliża się do końca, żebym ja tak działał tu w obozie znając język, [DE: Er sagte mir, da der Krieg bald zu Ende gehen würde, dass ich mich im Lager auch wegen meiner Sprachkenntnisse so verhalten solle, ] |
| 00:08:29 |
żeby w miarę możliwości zmieniać miejsca obozów, żeby papiery, które będą za mną lecieć, wtedy kiedy ja wyjadę z Hersbrucka a następnie z następnych obozów, [DE: dass ich möglichst oft das Lager wechsle. Meine Unterlagen würden erst nach mir kommen, wenn ich Hersbruck oder andere Lager hinter mir lasse. ] |
| 00:08:48 |
żeby się w stosunku do mojego do mojej obecności spóźniały.I tak też się stało. Wy.. Udało mi się zapisać na taki wyjazd do obozu koncentracyjnego do do, na takie komando, [DE: Sozusagen sollten die Dokumente immer mit Verspätung im Verhältnis zu mir im Lager ankommen. so kam es auch. Ich schaffte es, in ein KZ, in ein Arbeitskommando zu kommen. ] |
| 00:09:07 |
które znajdowało się w Kochendorfie. I 3-go stycznia rano wyjechałem z Hersbrucka tam do tego Kochendorfu.Tam byłem przez trzy tygodnie i z jakichś powodów cały ten transport, [DE: Das Kommando war in Kochendorf. Am 3. Januar kam ich nach Kochendorf und blieb dort drei Wochen lang. Aus einem Grund wurde der ganze Transport, ] |
| 00:09:28 |
który przyszedł z Hersbrucka, został potraktowany jako podobno jako chory i został wywieziony stamtąd do Flossenbürga. [DE: der aus Hersbruck kam, als Krankentransport eingestuft und nach Flossenbürg gebracht. ] |
| 00:09:41 |
Po.. We Flossenbürgu po kilku dniach pobytu, we Flossenbürgu stworzono, to znaczy zapisywano na nowe komando, które miało montować nowe samoloty. [DE: Nach ein paar Tagen Aufenthalt in Flossenbürg wurde ein neues Kommando geschaffen, das Flugzeuge montieren sollte. ] |
| 00:10:01 |
Ponieważ wiedziałem o tym, że że mam zmieniać te obozy, pierwszy pierwszy od razu na początku zapisałem się jako jako ślusarz do do tej na to komando. [DE: Ich wusste, dass ich das Lager wechseln sollte und so meldete ich mich als Schlosser zu diesem Kommando an. ] |
| 00:10:17 |
To komando mieściło się niedaleko Flossenbürga w Altenhammer i ja tam zostałem przetransportowany, nawiasem mówiąc przetransportowany to może może źle powiedziane, [DE: Dieses Kommando befand sich in Altenhammer, nicht weit von Flossenbürg und ich wurde dorthin transportiert... Transportiert ist zuviel gesagt... ] |
| 00:10:33 |
bo to trzeba było przejść prze piechotą, ale w każdym razie było to nowe miejsce mojej pracy. Okazało się, że że to były właściwie nie nie tyle samoloty, co co te latające bomby V. [DE: Wir mussten ja zu Fuß gehen. Auf jeden Fall war das meine neue Arbeitsstelle. Es stellte sich dabei heraus, dass es keine Flugzeuge, sondern die V-Fliegerbomben waren. ] |
| 00:10:46 |
No ale to jest inna zupełnie sprawa. Tak przebywałem tam w tym w tym komandzie na w Kochendorfie {Altenhammer?} do 13-go kwietnia 1945 r. i zachorowałem na tyfus. [DE: Aber es gibt noch eine andere Sache. Ich blieb im Kommando in Kochendorf {Altenhammer?} bis zum 13. April und dann erkrankte ich an Typhus. ] |
| 00:11:05 |
Stamtąd zostałem zostałem przeniesiony do Flossenburga na na na yyy bloki dla chorych, ponieważ byłem chory na tyfus. [DE: Von da wurde ich nach Flossenbürg überstellt in eine Krankenbaracke. Ich war typhuskrank. ] |
| 00:11:20 |
I tak dotrwałem do momentu wejścia Amerykanów do Flossenbürga. To tak w skrócie wygląda ten ten problem, który się pojawił w Hersbrucku. [DE: Ich harrte dort aus bis die Amerikaner nach Flossenbürg kamen. So war dieses Problem in Hersbruck. ] |
| 00:11:35 |
O tyle jest to ewenement w życiu obozowym, że takich przypadków, w których przy niebezpieczeństwie utraty życia, spowodowanego takim przypadkiem sabotażu, [DE: Es kam im Lagerleben selten vor, dass im Fall eines Sabotageaktes, in dieser Gefahr, mit dem Leben davonzukommen. ] |
| 00:11:54 |
który został tutaj ustalony jako sabotaż czy jakiegoś innego przewinienia, tego rodzaju zabieg, który ja dokonałem był no pewnego rodzaju ewenementem, bo nie było takich przypadków wiele. [DE: Hier wurde es angenommen, dass es ein Sabotageakt war. Und es kommt selten vor, dass ein Häftling nicht bestraft wird. ] |
| 00:12:13 |
Nie wiem, nie znam drugiego takiego. Nieraz w rozmowach niektórzy dziwią się, jak to było możliwe, że mi się udało w ten sposób uniknąć śmierci. [DE: Ich kenne keinen zweiten Fall. In Gesprächen wundern sich viele, dass es möglich war, das Leben auf diese Weise zu bewahren. ] |
| 00:12:25 |
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} ] |
| 00:13:38 |
IV: Czy mógłby opowiedzieć Pan w kilku zdaniach o obozie w Altenhammer i jak Pan zachorował na tyfus. [DE: IV: Könnten Sie etwas über das Lager in Alternhammer erzählen? Und wie Sie an Typhus erkrankten? ] |
| 00:13:50 |
KF: W Altenhammer jak powiedziałem, zostałem zatrudniony przy montażu urządzeń do przeniesionej fabryki fabryki tych bomb latających V. [DE: KF: Wie ich schon sagte, wurde ich in Altenhammer in der Montagefabrik für die V-Fliegerbomben eingesetzt. ] |
| 00:14:10 |
I w pewnym momencie przyszedł szef tego tego biura, tego tego całego komanda na halę, [DE: Eines Tages kam ein Abteilungsleiter von diesem Büro zu unserem Kommando in der Montagehalle, ] |
| 00:14:24 |
gdzie ja montowałem wraz z drugim Niemcem taką maszynę i rozmawiałem z nim po niemiecku a równocześnie gwizdałem coś jakąś taką melodię. [DE: in der ich mit einem Deutschen eine Maschine montierte und mit ihm Deutsch sprach. Gleichzeitig pfiff ich eine Melodie. ] |
| 00:14:39 |
Jemu się to bardzo podobało i spytał mnie skąd ja jestem, gdzie jaki jest mój zawód, co ja robiłem w Polsce; nie wiem dlaczego, ale tak mnie zapytał. [DE: Ihm hat es gefallen und er fragte mich, woher ich komme, was ich von Beruf bin und als was ich in Polen gearbeitet hatte. Ich weiß nicht, warum er das fragte. ] |
| 00:14:52 |
Powiedziałem, że skończyłem szkołę techniczną i że jestem w ogóle technikiem. I dzięki tej rozmowie przeniósł mnie do biura konstrukcyjnego [DE: Ich erzählte, dass ich die Technische Schule abgeschlossen habe und Techniker bin. Dank dieses Gesprächs versetzte er mich zum Bauzeichner-Büro. ] |
| 00:15:03 |
i tam zetknąłem się z z dokumentacją dokumentacją na urządzenia do produkcji bomb o oznaczeniu V6. [DE: Dort bekam ich Einblick in die Dokumentation zu Produktionsmaschinen von V6-Bomben. ] |
| 00:15:20 |
Tam w pewnym momencie, już gdzieś 20-go koło 20-go, koło 10-go między 10-go między dziesiątym a 13-tym kwietnia, tak jak ja się w tej chwili orientuję, [DE: Dort, ungefähr um den 20. April, zwischen dem 10. und dem 13. April, wenn ich mich recht erinnere, ] |
| 00:15:39 |
dostałem silnej temperatury i zostałem przetransportowany stamtąd jako chory do Flossenbürga. Tu uznano, że to jest tyfus i osadzono mi mnie na bloku dla chorych na tyfus. [DE: bekam ich hohes Fieber und wurde von da als Kranker nach Flossenbürg gebracht. Hier wurde Typhus diagnostiziert und ich kam in die Baracke für die Typhus-Kranken. ] |
| 00:15:59 |
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} ] |
| 00:16:49 |
IV. Proszę jeszcze wyżej podnieść się. Pan Sie pyta... Wiadomo, że obozy wyniszczały ciało, organizm, wyniszczały zdrowie. [DE: IV: Könnten Sie sich bitte aufsetzen. Viele fragen, ob die Lager den Körper und die Gesundheit schädigten. ] |
| 00:17:01 |
Ale wielu ludzi interesuje taka kwestia: w jakim stopniu obozy wyniszczały duszę ludzką. [DE: Aber viele interessieren sich auch für die Frage, wie sie den menschlichen Geist vernichteten. ] |
| 00:17:11 |
KF: To jest trudne pytanie. To jest trudne pytanie. Trudno na nie odpowiedzieć w sposób prosty. Człowiek po obozie staje się trochę innym człowiekiem. [DE: KF: Das ist eine schwierige Frage. Das ist eine schwierige Frage. Es ist schwer, auf diese Frage einfach zu antworten. Nach dem Lager wird der Mensch anders. ] |
| 00:17:30 |
Na przykład: to jest dziwne, nie nie w domu na przykład nie mogę nie mogłem znieść wyrzucania chleba, n.p. już czerstwego. [DE: Zum Beispiel: Es ist vielleicht komisch, aber ich konnte es nicht ertragen, zu Hause ein trockenes Brot wegzuwerfen. ] |
| 00:17:48 |
Człowiek po obozie staje się człowiekiem, przyda przynajmniej mnie się wydaje, zamkniętym i stara się unikać jakiegoś jakiegoś takiego jakichś takich spięć międzyludzkich. [DE: Nach dem Lager wird der Mensch, so scheint es mir, verschlossen und versucht, Konflikten aus dem Weg zu gehen. ] |
| 00:18:14 |
Jest w przypadku jakiegoś konfliktu bardzo agresywny. To jest jak tego rodzaju zjawisko, które może być równie dobrze działać pozytywnie jak i negatywnie na otoczenie. [DE: Er ist im Falle eines Konflikts aggressiv. Diese Erscheinung kann sich sowohl positiv als auch negativ auf die Umgebung auswirken. ] |
| 00:18:46 |
Ja muszę powiedzieć tak: że mnie, ja mam dość charakter taki twardy, i mnie trudno jest złamać. [DE: Ich muss sagen, dass ich einen harten Charakter habe und es ist schwer, mich zu brechen. ] |
| 00:19:02 |
Dowód tego, że że nie udało się mimo przebywania w obozie, jak gdyby pozbawić mnie mojej osobowości. [DE: Der Beweis dafür ist, dass ich trotz der Inhaftierung im KZ meine Persönlichkeit nicht verloren habe. ] |
| 00:19:17 |
Zostałem mimo tych przeżyć, ukończyłem wyższe studia, jestem z zawodu ma.. inżynierem i matematykiem. [DE: Trotz der Erfahrungen schloss ich das Studium ab. Ich bin Ingenieur und Mathematiker. ] |
| 00:19:30 |
I poświęciłem się pracy pedagogicznej i i dzięki temu, że że nie nie nie pod.. nie uległem temu temu wpływowi, złemu wpływowi obozu koncentracyjnego, [DE: Ich widmete mich der pädagogischen Arbeit, der ich verdanke, dass ich mich dem schlechten Enfluss des KZs entzogen habe. ] |
| 00:19:54 |
udało mi się dotychczas przeżyć w miarę bez konfliktów, bez konfliktów jak również bez konfliktów domowych. [DE: Es gelang mir bis jetzt, ohne Konflikte, auch ohne Familienkonflikte zu überleben. ] |
| 00:20:03 |
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} ] |
| 00:21:05 |
IV: W czasie długich miesięcy, podczas których przebywał Pan w różnych obozach, czy były kontakty z niemiecką ludnością cywilną? [DE: IV: Gab es während Ihrer monatelangen Haft im KZ Kontakte zur deutschen Zivilbevölkerung? ] |
| 00:21:14 |
Czy były jakieś próby, że niemiecka ludność pomagała więźniom z obozów. [DE: Gab es Versuche von Deutschen, den Häftlinge zu helfen? ] |
| 00:21:21 |
KF: Tak, więc ja mogę powiedzieć tak: To co zresztą zawsze mówię: mogę ocenić tak, że tak jak w każdym społeczeństwie, [DE: KF: Ja, das kann ich bestätigen. Das sage ich immer wieder. Es ist so, wie in jeder Gesellschaft. ] |
| 00:21:35 |
Niemców można potraktować zarówno po stronie pozytywnej jak i negatywnej. I z takimi zetknąłem się i z takimi. [DE: Die Deutschen kann man positiv und negativ betrachten. Ich habe beides erlebt. ] |
| 00:21:47 |
Dlatego ja n.p. mimo moich przejść obozowych, nie mam niena nie odczuwam nienawiści do Niemców. [DE: Trotz meiner Lagererlebnisse verspüre ich keinen Hass gegenüber den Deutschen. ] |
| 00:21:56 |
Wręcz odwrotnie, uważam, że dzięki właśnie Niemcowi udało mi się przeżyć. A więc jest to czynnik pozytywny. [DE: Im Gegenteil: Ich denke, dass es mir gerade dank eines Deutschen gelang, zu überleben. Also ist es positiv. ] |
| 00:22:08 |
I tu muszę powiedzieć, że przyjeżdżam do Flossenbürga nie pierwszy raz i mam dobre kontakty z tymi ludźmi, z którymi się tutaj zetknąłem. [DE: Ich muss sagen, ich komme nach Flossenbürg nicht zum ersten Mal. Ich habe hier gute Kontakte zu Menschen, denen ich begegnete. ] |
| 00:22:28 |
I mam dobre..Miałem dobre kontakty nie tylko tu z tymi ludźmi, którzy są blisko związani z działalnością z działalnością społeczną na tym odcinku. [DE: Ich habe nicht nur gute Kontakte zu denen, die hier in diesem Bereich tätig sind. ] |
| 00:22:41 |
Ale i innymi ludźmi. I nigdy nie było w mojej w moim odczuciu żadnego takiego takiej niechęci do do Niemców. [DE: Aber auch gegenüber anderen habe ich Positives erlebt und ich spüre keine Abneigung zu den Deutschen. ] |
| 00:22:56 |
Wręcz odwrotnie. Nawet powiedziałbym, że że z pewną zadrością patrzę na gospodarkę niemiecką, z pewną zadrością patrzę na ich porządek, z pewną zadrością patrzę na to, [DE: Im Gegenteil: Ich könnte sogar sagen, dass ich mit gewissem Neid auf die deutsche Wirtschaft und die Ordnung schaue. ] |
| 00:23:12 |
że potrafili się wyswobodzić spod tego jarzma hegemonizmu nacjonalistycznego i i i na faszyzmu, mimo że że no to wcale nie było takie proste i takie łatwe. [DE: Mit etwas Neid beobachte ich, wie sie sich von der Nazidiktatur befreiten, obwohl es nicht so leicht und einfach war. ] |
| 00:23:37 |
IV: Jeszcze mam tylko pytanie.. Czy były konkretnie takie akty pomocy więźniom ze strony ludności cywilnej, żywnością, czy (???) [DE: IV: Ich hätte noch eine Frage: Gab es konkrete Fälle von Hilfsbereitschaft von der deutschen Zivilbevölkerung, zum Beipsiel mit Lebensmitteln? ] |
| 00:23:47 |
KF: Były takie przypadki i nawet była taka sytuacja w Hersbrucku na początku, w którym mój szef szef, który prowadził roboty roboty te instalacyjne, [DE: KF: Es gab solche Fälle und es passierte sogar am Anfang in Hersbruck. Mein Chef, der die Installationsarbeiten leitete, ] |
| 00:24:06 |
przyniósł mi kanapkę do zjedzenia. A przecież praktycznie rzecz biorąc kontakt był stosunkowo niewielki i krótki. I takich przypadków było wiele, ale były i przypadki negatywne. [DE: brachte mir mal ein Butterbrot. Eigentlich war der Kontakt verhältnismäßig kurz. Solche Fälle gab es viele, aber es gab auch andere, negative Fälle. ] |
| 00:24:27 |
IV: Na przykład jakie? [DE: IV: Zum Beispiel welche? ] |
| 00:24:29 |
KF: Odwracali się ludzie i były i takie przypadki, że coś tam słychać było, że coś tam wy wy wy wykrzykiwali przeciwko idącym więźniom. [DE: KF: Die Menschen drehten sich um. Es kam vor, dass sie in Richtung der Häftlinge etwas schrien. ] |
| 00:24:46 |
IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA} ] |
| 00:25:55 |
MA: Gut, vielen Dank. [DE: MA: Gut, vielen Dank. ] |
