Media Collection "Interview Rudolf Luka 2012"

https://api.memarc.info/api/subtitles/5a4d03ba589cef08478b4567/vtt/xx?apiKey=

Contents

Originator/Copyright holder Geschichtsbüro Prag
Source(s) KZ-Gedenkstätte Flossenbürg / Geschichtsbüro Prag
Usage conditions Nur mit Einverständnis und Nennung von Archiv bzw. Urheber
Display format Interview, Rohmaterial

Subtitles for "AGFl_AV.22.1140.mp4"

00:00:03 IV: Dnes je 14. června roku 2012.
de [DE: IV: Heute ist der 14. Juni 2012. ]
00:00:07 Jsme v Praze na Smíchově.
de [DE: Wir sind in Prag-Smíchov. ]
00:00:09 Jmenuji se Pavla Plachá a mluvím s panem Rudolfem Lukou, narozeným 1. dubna 1922 v Praze, který přežil věznění v koncentračním táboře Flossenbürg.
de [DE: Ich heiße Pavla Plachá und spreche mit Herrn Rudolf Luka, geboren am 1. April 1922 in Prag, Überlebender des Konzentrationslagers Flossenbürg.]
00:00:22 Pane Luko, mohl byste nám vyprávět o Vašem dětství?
de [DE: Herr Luka, können Sie uns von Ihrer Kindheit erzählen? ]
00:00:28 Kdy jste se narodil, kde, jaká byla Vaše rodina.. a.. eh.. kde jste žil, v jakém prostředí jste vyrůstal?
de [DE: Wann sind Sie geboren worden, wo, was hatten Sie für eine Familie.. und.. äh.. wo haben Sie gelebt, in was für einem Umfeld sind Sie aufgewachsen?]
00:00:40 RL: No tak narodil jsem se 1. dubna 1922 na Smíchově.
de [DE: RL: Naja, ich bin am 1. April 1922 in Smíchov geboren worden.]
00:00:53 No tak dětství jsem prožil normálně jako každej jinej, tedy v tehdejší době, jo.
de [DE: Nun, die Kindheit habe ich ganz normal verbracht, wie jedes andere Kind damals, ja.]
00:00:58 Poměrně klidně.
de [DE: Verhältnismäßig ruhig.]
00:01:06 Maminka ta děla.. dělala domácí práce, tedy dělala doma pro továrnu, jo.
de [DE: Mama hat von zuhause aus gearbeitet, also sie hat zuhause für eine Fabrik gearbeitet, ja. ]
00:01:18 No jinak no žili jsme s maminkou, s babičkou, táta, ten byl pryč, takže jsme žili jako sami.
de [DE: Na, ansonsten habe ich mit Mama und Großmutter gelebt. Papa, der war weg, also haben wir alleine gelebt. ]
00:01:31 No bydleli jsme nahoře tady za San.. u Santošky, ulice Na Březince.
de [DE: Nun, wir haben oben im Viertel San.. Santoška gewohnt, in der Straße Na Březince. ]
00:01:39 Ta pak se stala známou v jednom případě.
de [DE: Die ist dann durch einen Fall bekannt geworden.]
00:01:45 Tam bydlel u nás v domě taky jeden Němec, jmenoval se Tutter.
de [DE: Dort hat bei uns im Haus auch ein Deutscher gewohnt, der hieß Tutter. ]
00:01:54 Samozřejmě to byl henlein.. henleinovec a to se tak říkalo, když přišli Němci, tak..
de [DE: Das war natürlich ein Henlein.. Heinlein-Anhänger und das hat man so gesagt, als die Deutschen kamen, da.. ]
00:02:02 No samozřejmě se hlásil k nim a dostal hned nějakou hodnost.
de [DE: Na selbstverständlich hat er sich bei ihnen gemeldet und auch gleich irgendeine Funktion bekommen.]
00:02:07 Za války pak byl instruktorem v těch vyhlaz.. u těch vyhlazovacích táborů SS, jo, někde na Ukrajině a nevím, kde ještě.
de [DE: Während des Krieges war er dann Ausbilder in den Vernichtungs.. Vernichtsungslagern der SS, ja, irgendwo in der Ukraine und ich weiß nicht wo sonst noch. ]
00:02:17 Po válce pak ho převzala tady Státní bezpečnost, kde jim, kde jim radil, no a nakonec pak skončil v Rakousku a jako váženej občan v klidu umřel.
de [DE: Nach dem Krieg hat ihn hier die Staatssicherheit übernommen, die er, die er beraten hat, na und zum Schluss ist er dann in Österreich gelandet und als angesehener Bürger in Frieden gestorben.]
00:02:32 Jinak to byl slušnej člověk tak, protože domovníkův syn mu, mu vymlátil jednou doma okna a on mu za to pak nic neudělal, jo, aby se mu pomstil, jako to dělali druhý, tak to nechal klidně bejt.
de [DE: Sonst war er ein anständiger Mensch, denn der Sohn des Hausmeisters hat ihm einmal zu Hause die Fenster eingeschlagen und er hat ihm dafür nichts getan, um sich zu rächen, so wie das andere gemacht haben, das hat er ruhig sein lassen. ]
00:02:43 Takže to byla dost taková osobnost jo a ne.
de [DE: Also das war so eine Person mit Für und Wider.]
00:02:47 Jinak jsem byl.. prožil dětství... jako tenkrát každej, každej druhej.
de [DE: Ansonsten war ich.. habe ich meine Kindheit verbracht.. wie damals jeder andere, jeder andere.]
00:02:56 Měl jsem v ulici kamarády, pak jsem byl u skautů.
de [DE: Ich hatte Freunde in der Straße, dann war ich bei den Pfadfindern.]
00:03:03 Do školy jsem chodil za rohem na Santošku, to byla škola tam.
de [DE: In die Schule bin ich um die Ecke ins Viertel Santoška gegangen, da war eine Schule.]
00:03:09 A do měšťanky taky jsem chodil blízko.
de [DE: Und zur Bürgerschule hatte ich es auch nicht weit. ]
00:03:15 No a pak jsem se vyučil elektrikářem, jsem šel do učení.
de [DE: Na, und dann habe ich eine Lehre zum Elektriker gemacht, ich bin in die Lehre gegangen.]
00:03:22 No a nakonec přišla válka.
de [DE: Na, und dann kam letzten Endes der Krieg. ]
00:03:29 IV: Ta.. Ten příchod té okupace, ovlivnilo to nějak život Vaší rodiny?
de [DE: IV: Die.. die Besatzung, hat die irgendwie das Leben ihrer Familie beeinflusst?]
00:03:36 RL: No tak.. život naší rodiny ani tak ne, protože my jsme se chovali, jak museli.
de [DE: RL: Nun also.. das Leben unserer Familie eigentlich direkt nicht, weil wir uns verhalten haben, wie wir eben mussten.]
00:03:44 Akorát já jsem trochu s tím nesouhlasil.
de [DE: Nur war ich eben nicht so ganz einverstanden mit dem. ]
00:03:54 I když nakonec jsem měl mezi Němci hodně kamarádů, protože taky byli u skautů.
de [DE: Auch wenn ich letztendlich unter den Deutschen viele Freunde hatte, weil die auch bei den Pfadfindern waren. ]
00:04:00 Nebyli to oni, ovšem po válce.. Za války pak i jsme se dál stýkali, protože ono: U nich museli a u nás, u nás mohli, jo.
de [DE: Da waren nicht sie, allerdings nach dem Krieg.. Während des Krieges sind wir weiter in Kontakt geblieben. Denn es war so: Bei denen mussten sie und bei uns, bei uns durften sie, ja.]
00:04:12 Například u skautů a Hitlerjugend.
de [DE: Zum Beispiel bei den Pfadfindern und der Hitlerjugend. ]
00:04:15 Že u nás nikdo nikoho nenutil, aby tam byl členem nebo aby něco musel, každej to dělal dobrovolně, kdežto u nich museli.
de [DE: Bei uns hat niemand jemanden gezwungen, dass er Mitglied sein oder sonst etwas machen muss, jeder hat das freiwillig gemacht, während sie es bei ihnen mussten.]
00:04:22 Tak oni občas se trhli a chodili mezi nás, jo a chodili i s námi.
de [DE: Also sind sie manchmal abgehauen und zu uns gekommen, ja und sind auch mit uns mitgekommen.]
00:04:28 No a pak to bylo dobrý za okupace, protože nám pomáhali.
de [DE: Nun, und während der Okkupation war das dann gut, weil sie uns geholfen haben.]
00:04:31 V některých případech ostrejch.
de [DE: In einigen besonders gefährlichen Fällen.]
00:04:35 IV: A jak vám třeba pomáhali?
de [DE: IV: Und wie haben sie Ihnen zum Beispiel geholfen?]
00:04:39 RL: No tak občas, když něco viděli, tak to zamlčeli. Neudávali.
de [DE: RL: Na, also manchmal, wenn sie etwas gesehen haben, dann haben sie darüber geschwiegen. Sie haben uns nicht angeschwärzt. ]
00:04:46 No a pak mi pomohli, když...
de [DE: Na, und dann haben sie mir geholfen, als..]
00:04:53 Když mě sebralo, když mě sebralo Gestapo, pak.. pak jeden měl..
de [DE: Als mich die Gestapo, als mich die Gestapo festgenommen hat, da.. da hatte einer..]
00:05:00 Jeho, jeho otec byl u Gestapa, tak poměrně vysok.. vysokou funkci.
de [DE: Sein, sein Vater war bei der Gestapo, in einer verhältnismäßig hoh.. hohen Funktion.]
00:05:07 Tak jako díky jeho otci tak jsem to možná přežil, protože v normálním případě, za to co jsem, tak mi hrozila šibenice nebo popravčí četa, jo.
de [DE: Also dank seines Vaters habe ich das vielleicht überlebt, denn normalerweise hat solchen wie mir der Galgen oder das Erschießungskommando gedroht, ja.]
00:05:21 On nakonec pak přemluvil tátu, že to převed jako na vedlejší kolej, ten můj případ a no..
de [DE: Er hat dann schließlich seinen Vater überredet, dass er meinen Fall sozusagen aufs Nebengleis schiebt und nun..]
00:05:34 Ovšem bohužel po válce jsem se nikomu z nich nemohl odměnit, protože když jsem se vrátil zpátky, to bylo koncem června, tak už byli zajištěný a nikdo k nim nesměl, jo.
de [DE: Nach dem Krieg konnte ich mich allerdings leider bei keinem mehr erkenntlich zeigen, denn als ich zurückgekehrt bin, war es Ende Juni, da waren sie schon interniert und niemand durfte zu ihnen, ja.]
00:05:48 IV: A Vy jste teda za války se učil? To jste byl v tom učení ještě?
de [DE: IV: Und Sie waren also während des Krieges in der Lehre? Da waren Sie noch in der Lehre?]
00:05:53 RL: Jo, za války jsem byl v učení a pak ve čtyřicátým jsem se vyučil, jo, jsem udělal zkoušky, jo a pak jsem normálně dělal svoje řemeslo.
de [DE: RL: Ja, während des Krieges war ich in der Lehre und 1940 habe ich sie abgeschlossen, ja, ich habe die Prüfungen gemacht und dann normal in meinem Handwerk gearbeitet.]
00:06:03 IV: Kde jste pracoval?
de [DE: IV: Wo haben Sie gearbeitet?]
00:06:05 RL: No tak asi u dvou firem.
de [DE: RL: Na, so ungefähr bei zwei Firmen. ]
00:06:08 No a pak jsem, pak jsem se dostal k protiletecký ochraně u policie a tam jsem byl až do.. než mě sebralo Gestapo.
de [DE: Na und dann bin ich, dann bin ich zum Luftschutz bei der Polizei gekommen und da war ich bis.. bis mich die Gestapo festgenommen hat.]
00:06:20 IV: Můžete nám.. eh.. vyprávět, jak došlo k Vašemu zatčení? Proč Vás Gestapo sebralo?
de [DE: IV: Können Sie uns.. äh.. erzählen, wie es zu Ihrer Verhaftung kam? Warum hat die Gestapo Sie festgenommen?]
00:06:28 RL: No tak byla nějaká akce a při tý jeden nebo dva z těch skautíků tak na sebe upozornili a pak na tý jedný schůzce, když jsme se pak setkali, čekalo Gestapo.
de [DE: RL: Nun, es gab da eine Aktion, bei der ein oder zwei Pfadfinder auf sich aufmerksam gemacht haben, und auf dem Treffen, wo wir danach zusammengekommen sind, hat dann die Gestapo gewartet. ]
00:06:48 No pak to šlo rychle. Pak jsem se dostal do Petschkovýho, do Petschkovýho paláce a na Pankrác.
de [DE: Na, dann ging es schnell. Dann bin ich in das Petschek, in das Petschek-Palais und nach Pankrác gekommen. ]
00:06:57 Bohužel tamti dva kluci to nepřežili.
de [DE: Die beiden Jungs haben es leider nicht überlebt. ]
00:07:00 Ty jako už ve výslechu, už na ně.. už jako.. byl na ně moc.
de [DE: Die haben also schon im Verhör, schon in sie.. das war für sie zu viel. ]
00:07:04 A byli to kluci kolem osmnácti let, no tak..
de [DE: Und das waren Jungs um die achtzehn Jahre, nun so..]
00:07:08 IV: To byli ti Vaši kamarádi s..?
de [DE: IV: Das waren Ihre Freunde mit..?]
00:07:10 RL: Jo. Každej nebyl tvrdej.
de [DE: RL: Ja. Nicht jeder war hart im Nehmen.]
00:07:14 Ovšem většinou, většinou jsme se neznali osobn.. jmény, jo.
de [DE: Aber zumeist, zumeist haben wir uns nicht persön.. beim Namen gekannt, ja.]
00:07:19 Když jsme měli nějaký problémy, nějaký úkoly, tak jsme se sešli na určitejch místech a tam jsme si..
de [DE: Wenn wir Probleme hatten, irgendwelche Aufgaben, dann haben wir uns an bestimmten Plätzen getroffen und da haben wir uns..]
00:07:27 Jako jsme se potkali náhodou, popovídali jsme, předali jsme si určitý směrnice a zase jsme šli každej po svým, jo.
de [DE: Als wären wir uns zufällig begegnet, wir haben uns unterhalten, haben uns bestimmte Richtlinien übergeben und dann sind wir wieder unserer Wege gegangen, ja.]
00:07:35 Takže já jsem většinu členů neznal podle jména, akorát podle určitejch, určitejch indicií, který jsem věděl jenom já a oni.
de [DE: Also ich habe die Mehrheit der Mitglieder nicht dem Namen nach gekannt, nur nach bestimmten, bestimmten Indizien, die nur ich und sie kannten. ]
00:07:46 A no pak, když to prasklo, tak naštěstí jsem se z toho vysekal, že jsem nic neviděl, mě z toho..
de [DE: Nun und dann, als das geplatzt ist, habe ich mich zum Glück damit herausgeredet, dass ich nichts gewusst habe, dass ich mich daraus..]
00:07:52 I přestože jsem prošel tvrdej výslech, kde mě mlátili poličkou z dubu, než pak se to dozvěděl ten kamarád, jo.
de [DE: Obwohl auch ich durch die harten Verhöre gegangen bin, wo sie mich mit einem Brett aus Eiche geschlagen haben, bis dann der besagte Freund davon erfahren hat, ja.]
00:08:02 Tak pak se, pak se za mě přimluvil u toho svýho táty, aby nějak... to někam převedli jinam.
de [DE: Der hat dann, der hat dann bei seinem Vater Fürsprache für mich eingelegt, dass er irgendwie.. das haben sie dann woanders hin überführt. ]
00:08:12 No a pak mi ještě pomoh po tom zatčení jeden, jeden známej, kterej byl.. měl taky vysokou funkci, jenže ten byl u SA.
de [DE: Na, und dann hat mir nach der Verhaftung noch ein, ein Bekannter geholfen, der war.. der hatte auch eine hohe Funktion, nur dass er bei der SA war. ]
00:08:24 Mohl jsem bejt {rád}.. že to byl Němec, kterej jako žil, než přišli, tak žil normálním životem, staral se jako o svoje věci, jo.
de [DE: Ich hatte {Glück}.. dass das ein Deutscher war, der, als sie kamen, ein normales Leben lebte, der hat sich also um seine Dinge gekümmert, ja.]
00:08:33 Nebylo mu to příjemný, když potom naši lidi koncem republiky před okupací, tak jako mu vyčítali na úřadě, že je Němec a podobně, jo.
de [DE: Es war ihm nicht angenehm, als ihm dann unsere Leute zum Ende der Republik, kurz vor der Besatzung, auf dem Amt vorgeworfen haben, dass er Deutscher ist und ähnliches, ja. ]
00:08:47 Takže on, co mohl, tak udělal i pro jiný lidi, jo.
de [DE: Also hat er, was er konnte, auch für andere Leute gemacht, ja.]
00:08:51 No, v pětačtyřicátým pak taky už jsem se s ním nesetkal.
de [DE: Na, im Jahr '45 habe ich ihn dann auch schon nicht mehr getroffen. ]
00:08:57 A ten intervenoval taky dost.
de [DE: Und der hat auch reichlich interveniert.]
00:09:01 To byl nějakej, nějakej Säck.. Säckel, se jmenoval.
de [DE: Das war, das war ein gewisser Säck.. Säckel hat er geheißen.]
00:09:10 No ale..
de [DE: Nun aber..]
00:09:12 IV: A z tý Pečkárny? Vyslýchali Vás v Pečkárně?
de [DE: IV: Und im Petschek-Palais? Hat man Sie im Petschek-Palais verhört?]
00:09:16 RL: Jó, tam na Pečkárně, tam jsem byl dva dny, pak mě převezli na Pankrác, na oddělení, co mělo Gestapo tam.
de [DE: RL: Ja, im Petschek-Palais, da war ich zwei Tage, dann haben sie mich nach Pankrác verlegt, in eine Abteilung, die die Gestapo da hatte. ]
00:09:26 No, a tam jsem byl asi, asi měsíc.
de [DE: Na, und da war ich so ungefähr, ungefähr einen Monat.]
00:09:33 Pak nás převezli do Terezína.
de [DE: Dann haben sie uns nach Theresienstadt gebracht. ]
00:09:38 To bylo v polovičce října.
de [DE: Das war Mitte Oktober. ]
00:09:44 No a v Terezíně jsem byl do, do Vánoc nějak, po Vánocích nás nějak odvezli do Flossenbürgu.
de [DE: Na, und in Theresienstadt war ich bis, bis Weihnachten irgendwie, nach Weihnachten haben sie uns irgendwie nach Flossenbürg gebracht. ]
00:09:53 IV: V kterým to bylo roce? V kterým to bylo roce?
de [DE: IV: In welchem Jahr war das? In welchem Jahr war das?]
00:09:59 RL: V jednačtyřicátým..
de [DE: RL: Im Jahr 1941.]
00:10:04 Jo, v jednačtyřicátým 15. října mě sebralo Gestapo, asi za tři dny.. za čtrnáct dní jsem, mě převezli na, do Terezína.
de [DE: Ja, am 15. Oktober 1941 hat mich die Gestapo verhaftet, ungefähr nach drei Tagen.. nach 14 Tagen bin ich, haben sie mich nach Theresienstadt gebracht. ]
00:10:17 A po Vánocích, tak jsme jeli na s.. do Flossenbürgu.
de [DE: Und nach Weihnachten sind wir dann mit.. nach Flossenbürg gefahren. ]
00:10:27 Ovšem v Terezíně to taky nebylo veselý.
de [DE: Allerdings war es auch in Theresienstadt nicht lustig. ]
00:10:30 Pak jsme chodili na práce na, na trať anebo do Schüsslový továrny, to byla.. tam dělali tuky a mejdlo, jo.
de [DE: Dann sind wir zur Arbeit an die Bahngleise gegangen oder in die Schüssler-Fabrik, das war eine.. da wurde Fett und Seife hergestellt, ja.]
00:10:45 Tam to taky bylo veselý, v Terezíně.
de [DE: Da war es auch lustig, in Theresienstadt.]
00:10:50 Tam byl, tam byl na.. To byl takzvanej čtvrtej dvůr, tenkrát jsme tam stavěli ty, pozdějc to byly známý ty..
de [DE: Da war, da war in.. Das war der sogenannte vierte Hof, damals bauten wir da die, später waren die bekannt, die.. ]
00:11:01 Čtvrtej dvůr, tam, tam jsme stavěl.. vystavěli sto cel pro jednoho, jo, a na druhý straně byly společný cely, asi čtyři tam byly.
de [DE: Der vierte Hof, da, da bauten wir.. da bauten wir hundert Einzelzellen auf, ja, und auf der anderen Seite waren Gemeinschaftszellen, ungefähr vier waren da. ]
00:11:15 Ty se stavěly hlavně, když jsem tam byl.
de [DE: Die wurden hauptsächlich gebaut, als ich da war. ]
00:11:20 No a tam nás hlídal esesák, byl bejvalej podvalskej kočí, nějakej Soukup.
de [DE: Na, und da hat uns ein SS-Mann bewacht, das war ein ehemaliger Fuhrmann, ein gewisser Soukup. ]
00:11:28 No ten měl závazek, ten si dal, že za každej den že zabije jednoho Žida, jo.
de [DE: Na, der hatte sich eine Verpflichtung auferlegt, dass er jeden Tag einen Juden umbringt, ja.]
00:11:35 Tak ono mu to nevyšlo každej den, ale já si snad pamatuju, že vždycky, on nejdřív ho nechal běhat tam po tom pracovišti, po tom staveništi,
de [DE: Also er hat das nicht jeden Tag geschafft, aber ich erinnere mich, dass er immer, dass er ihn zuerst über den Arbeitsplatz, über die Baustelle laufen ließ, ]
00:11:47 pak on sám musel do barelu s vodou, jo, jak jsou ty barely jak má každej před zahrádkama nebo to, jo, tak byl takhle asi širokej, takhle vysokej.
de [DE: dann musste er alleine in ein Wasserfass, ja, so ein Fass wie es jeder vor dem Garten stehen hat oder so, ja, das war ungefähr so breit und so hoch. ]
00:11:58 No a tam byl, tam seděl celou dobu, dokavaď jsme nešli domů a většinou ho odvezli za chviličku do márnice, protože když tam byl půl dne, tak to bylo hodně.
de [DE: Na und da war er, da hat er die ganze Zeit sitzen müssen, bis wir nach Hause gegangen sind und meist haben sie ihn nach einem Weilchen in die Leichenhalle geschafft, denn wenn er da einen halben Tag war, dann war das viel.]
00:12:10 Na ty lidi.
de [DE: Für diese Leute.]
00:12:12 No a pak tam byl taky.. Jeden postřeh, že tam přišel velitel terezínský pevnosti, Malý, Malý pevnosti, no, ten Jöckel, my jsme říkali Pinďa.
de [DE: Na, und dann war da auch.. Eine Beobachtung, dass der Kommandant der Theresienstädter Festung kam, der kleinen, kleinen Festung, na, der Jöckel, wir haben ihn Pinďa genannt. ]
00:12:34 No přišel do dveří a.. tam byla ta brána, že jo dneska.. jsme šli tam.. skrz ty šance.
de [DE: Nun, er kam zur Tür rein und.. da war das Tor, nicht wahr, heute.. da sind wir durchgelaufen.. durch die Schanzen.]
00:12:43 On tam přišel, rozhlídl se. To jsme dostali hlášku, proto se mu říkalo Pinďa, samozřejmě to se šeptalo.
de [DE: Er kam, hat sich umgeschaut. Da haben wir eine Warnung bekommen, denn wir haben ihn Pinďa genannt, das konnte natürlich nur geflüstert werden. ]
00:12:52 Jak tam stál v tom průchodě, tak najednou se sebral a běžel zrovna směrem, kde jsem byl já, jo.
de [DE: Wie er so in dem Durchgang stand, hat er sich auf einmal zusammengenommen und ist genau in die Richtung gelaufen, wo ich stand, ja.]
00:12:59 A ve mně už trněla dušička, protože jsem věděl, co se bude dít.
de [DE: In mir hat es innerlich schon gezittert, weil ich wusste, was jetzt kommt. ]
00:13:03 No a on se zastavil asi tak dva metry ode mě, tam byl Žid.. a kopal.
de [DE: Na, und er hat so etwa zwei Meter von mir angehalten, da war ein Jude.. und hat gegraben. ]
00:13:13 Jenže oni nebyli na práci nějak, aby byli nějak, aby měli schopnosti na práci, jo.
de [DE: Nur dass die da nicht wirklich zur Arbeit irgendwie, dass sie irgendwie, dass sie noch zur Arbeit fähig gewesen wären, ja.]
00:13:23 Tak, tak zved krumpáč takhle nahoru a pak ho pustil dolů jenom.
de [DE: Also, also hat der die Spitzhacke nur so hochgehoben und sie dann einfach fallen lassen. ]
00:13:30 A zase.. zase pomalu nahoru a zase dráhou krumpáč zase dolu, jo.
de [DE: Und wieder.. wieder langsam nach oben und wieder die schöne Hacke wieder runter, ja.]
00:13:35 A ten Pinďa ho pozoroval, pak mu vzal ten krumpáč z rukou a povídá, aby se sehnul. Zády k němu.
de [DE: Und der Pinďa hat ihn beobachtet, dann hat er ihm die Hacke aus der Hand genommen und ihm gesagt, dass er sich bücken soll. Mit dem Rücken zu ihm. ]
00:13:46 No a jak se sehnul, tak mu vrazil ten krumpáč tou špicí do zad, že jo.
de [DE: Na, und wie der sich bückt, da rammt er ihm die Hacke mit der Spitze in den Rücken, nicht wahr.]
00:13:52 Nechal ho tak a šel pryč.
de [DE: So hat er ihn gelassen und ist weggegangen. ]
00:13:54 O tom se taky, taky málo psalo.
de [DE: Darüber ist auch, auch wenig geschrieben worden.]
00:13:58 Takže to tam veselý nebylo.
de [DE: Also lustig war es dort nicht.]
00:14:02 Jediný, co tam celkem šlo, tam byla výhoda, že tam byla česká kuchyně, naši kuchaři, takže občas jsme měli guláš s bramborama.
de [DE: Das Einzige, was dort ganz in Ordnung war, was dort ein Vorteil war, war, dass es dort eine tschechische Küche gab, unsere Köche, und so gab es manchmal Gulasch mit Kartoffeln.]
00:14:15 Ovšem to byl guláš, co ten měl, ten měl úplně rozvařený maso, jo.
de [DE: Zwar war das ein Gulasch, was das hatte, das hatte vollkommen verkochtes Fleisch, ja. ]
00:14:20 Ale bylo to dobrý, mělo to chuť guláše všechno.
de [DE: Aber es war gut, es schmeckte nach Gulasch und alles. ]
00:14:22 No proti pozdějším koncentrákům, tak ten eintopf, tak to jsme měli, to bylo královský, to se nedá přirovnat.
de [DE: Im Vergleich zu den späteren Konzentrationslagern, also dieser Eintopf, da hatten wir, da war das königlich, das kann man gar nicht vergleichen.]
00:14:31 Dokonce i jsme tam měli jednou snad nebo dvakrát snad buchtu, nebo to, už se nepamatuju, ale jídlo celkem tam šlo.
de [DE: Wir haben dort wohl sogar ein oder zwei Mal Buchteln gehabt, oder das, ich weiß schon nicht mehr, aber das Essen war da insgesamt in Ordnung.]
00:14:41 IV: To ubytování v Terezíně.. Ubytování. Jak jste tam byli ubytovaní?
de [DE: IV: Die Unterbringung in Theresienstadt.. Die Unterbringung. Wie waren Sie dort untergebracht?]
00:14:46 RL: No tak ubytování, to bylo..
de [DE: RL: Na, also die Unterbringung, das war..]
00:14:52 Tam byly v.. velký cely.
de [DE: Da waren wir in.. großen Zellen.]
00:15:00 A těch ajnclíků tam moc nebylo.
de [DE: Und von den Einzelzellen gab es nicht viele. ]
00:15:04 My jsme byli na, na cele číslo tři.
de [DE: Wir waren in der, in der Zelle Nummer drei. ]
00:15:09 Jednička byli Židi, dvojka byli.. To byla taková chodbička malá, jo, tam byl jedna cela, druhá cela, v prostředku byla ošetřovna.
de [DE: Nummer eins waren die Juden, zwei waren.. Das war so ein kleiner Gang, ja, da war eine Zelle, eine zweite Zelle, in der Mitte war der Sanitätsraum. ]
00:15:21 Já, já byl na trojce.
de [DE: Ich, ich war in der dritten. ]
00:15:24 No a tak tam byly tři palandy nad sebou, celkem asi pro šedesát lidí.
de [DE: Na, und da waren drei Pritschen übereinander, insgesamt ungefähr für 60 Leute. ]
00:15:33 Slamník a to bylo všechno.
de [DE: Ein Strohsack und das war alles. ]
00:15:36 Myslím, že jsme měli ještě deky, jo, deky jsme měli.
de [DE: Ich glaube, wir hatten noch Decken, ja, Decken hatten wir. ]
00:15:40 Tak ten, kdo moh, tak si moh opatř.. nechat poslat z domova prostěradlo.
de [DE: Also wer konnte, der konnte sich.. von zu Hause ein Betttuch schicken lassen. ]
00:15:46 No samozřejmě pak jsme ho zase posílali zpátky, aby nám ho vyprali.
de [DE: Na und dann haben wir es natürlich wieder zurückgeschickt, damit sie es uns waschen.]
00:15:50 Naši nám ho zase, nám poslali zpátky s balíčkem, jo.
de [DE: Die Meinigen haben es uns dann wieder, uns mit einem Päckchen zurückgeschickt, ja.]
00:15:55 Ubytování tam za moc nestálo, no, protože na slamníkách a takhle vysoko jedna palanda nad druhou.
de [DE: Die Unterbringung hat nicht viel getaugt, nicht, denn auf den Strohsäcken und so hoch eine Pritsche über der anderen. ]
00:16:05 Nic veselýho. Záchody tam byly turecký.
de [DE: Nichts Lustiges. Die Toiletten dort waren türkische Hocktoiletten. ]
00:16:12 To se zasypávalo chlórem. Nic příjemnýho to nebylo. Ty záchody byly na každý cele.
de [DE: Die wurden mit Chlor bestreut. Das war nichts Angenehmes. Die Toiletten waren in jeder Zelle.]
00:16:19 No byly tam sice dvířka, ale to všechno táhlo dovnitř.
de [DE: Nun, es gab da zwar eine Tür, aber das alles ist nach innen gezogen. ]
00:16:27 My jsme byli na prvním dvoře.
de [DE: Wir waren auf dem ersten Hof.]
00:16:35 No občas tam byly popravy.
de [DE: Nun, manchmal gab es dort Hinrichtungen. ]
00:16:40 To jsme nešli do práce. My jsme chodili do práce i v sobotu, akorát neděle byly volný, jo.
de [DE: Da sind wir nicht zur Arbeit gegangen. Wir mussten auch am Samstag zur Arbeit, nur am Sonntag war frei, ja.]
00:16:47 A když byly popravy, tak se do práce nešlo.
de [DE: Und wenn es Hinrichtungen gab, dann wurde nicht gearbeitet. ]
00:16:50 To se zamkly cely a za naší celou takhle byl vchod na tu.. do tý Rajský zahrady, tedy kousek dál a tam se popravovalo, jo.
de [DE: Da wurden die Zellen abgeschlossen und hinter unserer Zelle war der Ausgang in den.. in die Paradiesgärten, also ein Stück weiter und dort waren die Hinrichtungen, ja.]
00:17:02 No a takhle nad.. kousek dál, tak tam byla marodka.
de [DE: Na und so über.. ein Stück weiter, da war die Krankenstation.]
00:17:06 To byla spíš umírána, protože tam byla taky ordinace ještě, taková větší.
de [DE: Das war vielmehr eine Sterbestube, denn da war auch noch eine Praxis, so eine größere. ]
00:17:14 No a tam byli takový, vlastně co umírali.
de [DE: Na, und da waren solche, eigentlich die, die gestorben sind.]
00:17:18 My jsme si tam chodili pro jídlo, co takhle zbylo, ne, ne po nich, co jedli, jo, ale co zbylo v těch, v těch nádobách, jo.
de [DE: Wir sind dahin fürs Essen gegangen, was so übrig blieb, nicht, nicht das, was sie gegessen haben, ja, aber was in diesen, in diesen Behältern blieb, ja. ]
00:17:30 Anebo i chleba se tam sehnal.
de [DE: Oder auch Brot ließ sich da kriegen. ]
00:17:34 A kousek dál takhle u tý marodky, to byl.. znáte to tam?
de [DE: Und ein Stückchen weiter von der Krankenstation, das war.. Kennen Sie das dort?]
00:17:42 Je první dvůr. První dvůr byl, jak byl příchod, jo?
de [DE: Das ist der erste Hof. Der erste Hof, wo der Eingang war, ja?]
00:17:50 Byl takhle příchod, kde byly kanceláře, tady byly pak ty druhý vrata "Arbeit macht frei".
de [DE: So war der Eingang, wo die Büros waren, hier war dann das zweite Tor „Arbeit macht frei“. ]
00:17:58 Napravo byl takzvanej.. "kamrholc" nebo tak nějak se to jmenovalo, tam se přijímaly balíky pro nás, jo, tam nám je vydávali.
de [DE: Rechts war das sogenannte.. „kamrholc“ oder so irgendwie hat das geheißen, da wurden die Pakete für uns angenommen, ja, da haben sie sie uns ausgegeben.]
00:18:10 A pak kousek dál tak byly tři cely, byla čtyrka, pětka, šestka.
de [DE: Und dann ein Stück weiter da waren drei Zellen, das waren die vierte, die fünfte, die sechste. ]
00:18:18 Tam byly rus.. jedna ruská, pak ještě jedna židovská a normálně naše.
de [DE: Da waren rus.. eine russische, dann noch eine jüdische und normal unsere Leute.]
00:18:23 No a pak přišly ty naše cely, jo, jednička, jednička, trojka a pak kousek dál byl, byl ten vchod na tu, do tý Rajské zahrady, jo.
de [DE: Na, und dann kamen unsere Zellen, ja, die erste, erste, dritte und dann ein Stück weiter war, war der Ausgang in den, in die Paradiesgärten, ja.]
00:18:34 Tam je ten, takovej ten můstek, že jo.
de [DE: Da ist die, da ist so eine Brücke, nicht wahr.]
00:18:36 No a nale.. nalevo pak byla ta marodka, jo.
de [DE: Na, und auf der link.. auf der linken Seite war dann die Krankenstation, ja.]
00:18:39 A pak tam, pak byl ten druhej dvůr, ten velkej takovej.
de [DE: Und dort dann, dann kam der zweite Hof, so ein großer.]
00:18:44 Vzadu byla kuchyň jo a před ní na tý cestě, co byla marodka, tam byly asi čtyry velký cely nebo tři, ta byla hromadná nebo velká.
de [DE: Hinten war die Küche, ja, und davor auf dem Weg, wo die Krankenstation war, da waren ungefähr vier große Zellen oder drei, das waren Gemeinschaftszellen oder große Zellen.]
00:18:54 Tam tenkrát přivezli asi padesát četníků z Roudnicka kvůli nějaký odbojový činnosti, jo.
de [DE: Da haben sie damals ungefähr fünfzig Gendarmen aus der Raudnitzer Gegend hingebracht, wegen irgendeiner Tätigkeit im Widerstand, ja. ]
00:19:02 Ti tam byli v uniformách, než je odvezli taky do koncentráku.
de [DE: Die waren da in Uniformen, bis sie die auch ins KZ geschickt haben.]
00:19:06 A právě na.. tam tomu jsme říkali, tomu popravišti, Rajská zahrada.
de [DE: Und gerade auf.. da zu dem, zu der Hinrichtungsstätte haben wir Paradiesgarten gesagt.]
00:19:12 To jsme pak slyšeli střílení a..
de [DE: Da haben wir dann Schüsse gehört und..]
00:19:17 To jsem pak viděl až po válce, když jsem tam byl, no.
de [DE: Das habe ich dann erst nach dem Krieg gesehen, als ich da war, nicht.]
00:19:21 IV: Řekli Vám, sdělili Vám nějaký obvinění? Nebo měl jste soud nějaký? Proběhlo něco takového?
de [DE: IV: Haben sie Ihnen, haben sie Ihnen irgendeine Anklage mitgeteilt? Oder gab es irgendein Gerichtsverfahren? Irgendetwas Derartiges?]
00:19:29 RL: Jó, že jsem organizoval skupinu proti.. jak bych to řekl.. odbojovou skupinu jsem organizoval, jo.
de [DE: RL: Ja, dass ich eine Gruppe organisiert habe, gegen.. Ich würde sagen.. eine Widerstandsgruppe habe ich organisiert, ja.]
00:19:40 Ovšem činnost zaplaťpánbůh neprokázali, protože to bych bejval, to bych šel hned před popravčí četu hned, nebo bych rovnou visel, protože to bylo moc.
de [DE: Eine Tätigkeit haben sie allerdings Gott sei Dank nicht belegen können, denn sonst wäre ich gleich vors Erschießungskommando gekommen oder hätte sofort gehangen, denn das wäre zuviel gewesen. ]
00:19:54 Takže to skončilo tímhle tím.
de [DE: Also hat es damit geendet.]
00:19:58 Ovšem.. Naši kluci dělali, to byla ta větší skupina, co jsem měl mimo oddíl, tak to byli.. Tak jsme organizovali různý, různý akce, letáky.
de [DE: Allerdings.. Unsere Jungs machten, das war die größere Gruppe, die ich außerhalb der Pfadfindergruppe hatte, das waren.. Da haben wir verschiedene, verschiedene Aktionen organisiert, Flugblätter.]
00:20:17 Pak se, pak jsme dělali.. takový kusy ze sádry.
de [DE: Dann, dann haben wir.. solche Stücke aus Gips gemacht. ]
00:20:28 A.. A co byli starší kluci, tak chodili po hospodách a kradli jim zbraně, jo.
de [DE: Und.. Und die älteren Jungs, die sind durch die Kneipen gezogen und haben ihnen Waffen geklaut, ja.]
00:20:33 Vždycky je někdo zabavil.. Když se nezabavili sami, tak je zabavili nějaký dvojáky.
de [DE: Immer hat sie jemand unterhalten.. Wenn die von selbst noch nicht lustig waren, dann haben ein paar Schnäpse geholfen. ]
00:20:41 Nechali přinést pití a podobně a mezitím někdo vyšacoval pouzdro s pistolí, takže pistoli tam vzal a dal mu tam odlitek, aby to mělo tu váhu, když si bral opasek, aby to nepoznal, jo.
de [DE: Sie haben etwas zu trinken bringen lassen und ähnliches und inzwischen hat jemand das Pistolenhalfter geleert. Also er hat ihm die Pistole weggenommen und ihm ein Gußstück in den Halfter gesteckt, damit das Gewicht bleibt, wenn er den Riemen genommen hat, damit er es nicht merkt, ja.]
00:20:56 No a tak jsme získávali zbraně a potom jsme měli další, dalšího prostředníka, kterej je zase pronášel dál partyzánům, jo.
de [DE: Na, und so sind wir an die Waffen gekommen und dann hatten wir einen weiteren, weiteren Mittelsmann, der sie wieder an die Partisanen weitergegeben hat, ja.]
00:21:07 No celkem jich bylo, co já vím, asi tak dobrejch dvacet.
de [DE: Na, insgesamt waren es, was weiß ich, so gut zwanzig ungefähr. ]
00:21:12 No vzhledem k tomu, že za každou byl špagát, tak.. To nebylo nic veselýho.
de [DE: Nun, im Hinblick darauf, dass auf jede einzelne der Tod durch Strang stand, also.. Das war kein Spaß.]
00:21:24 Jo pak v Terezíně taky jsem měl příjemnej zážitek.. dva.
de [DE: Ja und dann in Theresienstadt hatte ich auch ein angenehmes Erlebnis.. zwei.]
00:21:31 Jednou v sobotu, když jsme byli.. v neděli když jsme byli doma, tak přivezli brambory a museli jsme je odnést do krechtu, jo.
de [DE: Einmal am Samstag, als wir.. am Sonntag als wir zu Hause waren, da haben sie Kartoffeln gebracht und wir mussten sie in die Kammer bringen, ja. ]
00:21:40 Do těch jak jsou tam ty šance, ty chodby vevnitř, tak to bylo asi takovejch nejmíň třicet metrů dlouhý a pak tam jsme museli odnést pytle brambor a vysypat to tam, jo.
de [DE: In die bei den Schanzen, die Gänge drinnen, also die waren so mindestens dreißig Meter lang und dorthin mussten wir dann die Kartoffelsäcke tragen und sie da ausschütten, ja.]
00:21:53 Jenže já byl slabej. Jak mi to dali na záda, tak jsem se s tím prohnul.
de [DE: Nur dass ich schwach war. Wie sie mir den Sack auf den Rücken geladen haben, bin ich darunter zusammengesackt. ]
00:22:00 A přiš.. přišel tam takovej, takovej pán tam přišel v civilu, hubenej, tak na mě koukal a pak mi povídá, abych mu to dal na záda, jo, ten pytel.
de [DE: Und da kam.. kam so ein, so ein Mann in Zivil, dünn, der hat mich angeschaut und dann sagt er zu mir, dass ich ihm den auf den Rücken laden soll, ja, den Sack.]
00:22:14 Tak jsem mu ho dal na záda a on, abych šel s ním, tak jsem šel s ním až do toho krechtu, tam on to vysypal a šli jsme zpátky, jo.
de [DE: Also habe ich ihn ihm auf den Rücken geladen und er hat gesagt, dass ich mit ihm gehen soll, also bin ich mit bis in diese Kammer gegangen, da hat er es ausgeleert und wir sind zurückgegangen, ja.]
00:22:25 No tak pak se tam jenom podíval a odešel. Já pak jsem.. pak kluci byli celý vyděšený, říkali: „Víš, kdo to byl?“
de [DE: Na, und dann hat er sich da nur umgeschaut und ist weggegangen. Ich bin dann.. Die Jungs waren dann völlig verstört, sie sagten: „Weißt du, wer das war?“]
00:22:33 Já povídám: „Nevím.“ „No to byl Rojko.“ To byl pán na.. na tom prvním dvoře, jo.
de [DE: Ich sage: „Keine Ahnung.“ „Na, das war Rojko.“ Das war der Chef auf.. auf dem ersten Hof, ja.]
00:22:42 Tak proti naší cele tak měl kancelář, takzvaný Hofverwaltung.
de [DE: So gegenüber von unserer Zelle hatte er sein Büro, die sogenannte Hofverwaltung. ]
00:22:48 A kdybyste ho viděla v uniformě, tak to byl ramenatej, jo, on byl jinak byl jako já, žádná postava, žádnej svalovec.
de [DE: Und wenn Sie ihn in Uniform gesehen hätten, da hatte er breite Schultern, ja, sonst war er so wie ich, keine besondere Figur, kein Muskelpaket. ]
00:23:01 No a klidně za mě odnes pytel, to jsem se divil. Ani mě za to nez.. ne to.. nezmlátil.
de [DE: Na, und einfach so hat er für mich den Sack getragen, da habe ich mich gewundert. Er hat mich dafür nicht mal.. nicht.. geschlagen.]
00:23:09 No, to byl pán, měl, měl dvě frčky. Byl myslím Oberscharführer nebo něco takovýho.
de [DE: Na, das war ein Herr, der hatte, der hatte zwei Abzeichen. Ich glaube er war Oberscharführer oder so was.]
00:23:19 No tak celkem se choval slušně, on to taky v civilu byl kostelník.
de [DE: Na also im Ganzen hat er sich ordentlich benommen, im zivilen Leben war er auch Küster. ]
00:23:24 Tak jako ten Soukup, to byl bejvalej podvalskej kočí.
de [DE: So wie der Soukup, das war ein ehemaliger Fuhrmann. ]
00:23:30 To asi dostal se potom, přišli soukmenovci, že jo, tak už nemusel dělat, tak..
de [DE: Da ist er dann wahrscheinlich später gelandet, als seine Volksgenossen kamen, nicht wahr, da musste er dann nicht mehr arbeiten, also..]
00:23:40 No a pak tam byl dobrej esesák, to byl Hohaus.
de [DE: Na, und dann war da ein guter SS-Mann, das war Hohaus. ]
00:23:45 Ten měl bratra taky v koncentráku. Ten měl na starost zásobování Malý pevnosti.
de [DE: Der hatte auch einen Bruder im KZ. Er war für die Versorgung der Kleinen Festung zuständig. ]
00:23:53 A řeknem si takhle, ten nebyl nějak výbojnej, aby někoho tlouk nebo podobně. Naopak, když před ním někdo smeknul, tak ho pozdravil, jo.
de [DE: Und sagen wir so, der war nicht irgendwie aggressiv, dass er jemanden geschlagen hätte oder so. Im Gegenteil, wenn jemand vor ihm die Kappe gezogen hat, dann hat er zurückgegrüßt, ja.]
00:24:04 Taky po válce potom, když je soudili, tak jeho, jeho pustili, jo, protože říkali, že pomáhal našim lidem a..
de [DE: Auch nach dem Krieg später, als die vor Gericht gestanden haben, haben sie ihn auch laufen lassen, ja, weil sie gesagt haben, dass er unseren Leuten geholfen hat und..]
00:24:12 On taky když, když se rozdával chleba, tak on občas dal nějakou tu porci navíc, jo.
de [DE: Er hat auch, wenn, wenn Brot ausgegeben wurde, manchmal eine extra Portion gegeben, ja.]
00:24:19 To byl slušnej. Jinak tamty za moc nestáli.
de [DE: Der war anständig. Sonst die anderen haben nicht viel getaugt.]
00:24:25 IV: A co Vaši spoluvězni? Co spoluvězni Vaši? Znal jste tam někoho?
de [DE: IV: Und was war mit Ihren Mitgefangenen? Was war mit Ihren Mitgefangenen? Haben Sie jemanden gekannt?]
00:24:31 RL: No tak spoluvězni. Tam byl.. nějakej takovej starší, starší toho tábora, že jo. V tom Terezíně tam byl vězeň, to byl nějakej plukovník Hanzálek.
de [DE: RL: Na, also die Mitgefangenen. Da war.. irgendein so ein älterer, der Lagerälteste, nicht wahr. In Theresienstadt da war ein Gefangener, das war irgendein Oberst Hanzálek.]
00:24:47 Ten pak dostal facku jednou, právě od toho Pindi a ohluch, jo, až mu prask bubínek.
de [DE: Der hat dann einmal eine Ohrfeige bekommen, gerade von diesem Pinďa und ist dann taub gewesen, ja, weil ihm das Trommelfell geplatzt ist.]
00:24:54 My jsme chodili na ty kom.. na ty různý práce tam a jednou jsme takhle vykládali vagón plnej bot, jo.
de [DE: Wir sind zu den Kom.. zu den unterschiedlichen Arbeiten gegangen und einmal haben wir so auch einen Waggon voller Schuhe ausgeladen, ja. ]
00:25:04 Samozřejmě vojáčkové navedli některý tam asi dva ty vězně, aby jednu bednu shodili, aby se rozbila, jo.
de [DE: Natürlich haben die Aufseher zwei Gefangene dazu gebracht, dass sie eine Kiste fallen lassen, damit sie kaputt geht, ja.]
00:25:15 Samozřejmě si vzali pár párů bot, to byl, to byla kořist z Itálie, jo.
de [DE: Davon haben sie sich natürlich einige Paar Schuhe genommen, das war Beute aus Italien, ja.]
00:25:20 To bylo ve čtyřia.. čtyřiačtyřicátým.
de [DE: Das war im vierund.. im vierundvierziger Jahr.]
00:25:24 A jak se tenkrát Itálie se postavila proti Němcům, tak tam Němci zabavili všechny vojenský zásoby a vezli do Německa.
de [DE: Und wie sich Italien damals gegen Deutschland gestellt hat, da haben die Deutschen alle militärischen Vorräte beschlagnahmt und nach Deutschland gebracht.]
00:25:36 To byly uniformy a boty a všechno možný, jo. A my jsme to teda vykládali.
de [DE: Das waren Uniformen und Schuhe und alles Mögliche, ja. Und wir haben das also ausgeladen. ]
00:25:41 Samozřejmě někdo, některej z těch esesáků.. Protože u vagónu byli vojáci, jo, normální a nás hlídali esesáci.
de [DE: Natürlich einer, einige dieser SS-Männer.. Weil bei den Waggons waren Soldaten, ja, normale und uns haben SS-Leute bewacht. ]
00:25:51 Naši kluci samozřejmě, tak si taky něco ukradli, nějaký to sukno tam bylo vojenský.
de [DE: Unsere Jungs haben natürlich auch was geklaut. Irgendein Militärstoff war da. ]
00:25:59 Tak takový tři metry, co moh obmotat kolem sebe, jo.
de [DE: So drei Meter, die man um sich wickeln konnte, ja.]
00:26:04 Tak hlavně aby nebyla zima, tak si to brali.
de [DE: Also Hauptsache etwas gegen die Kälte, so haben sie das genommen. ]
00:26:06 Pak někdo ukrad taky boty. Hned se tam přezul.
de [DE: Dann hat auch jemand Schuhe geklaut. Gleich hat er sie angezogen. ]
00:26:11 A nějakej esesák to viděl, tak podal hlášku, hned jak jsme přišli do pevnosti.
de [DE: Und irgendein SS-Mann hat das gesehen, also hat er es gemeldet, gleich als wir in die Festung gekommen sind. ]
00:26:16 A tak byl nástup.. tam byl nástup. Šli jsme na počítání, potom na celu.
de [DE: Und so war Appell.. dort war Appell. Wir gingen zum Zählen, dann in die Zelle. ]
00:26:25 A hned prohlídka, jo.
de [DE: Und gleich Durchsuchung, ja.]
00:26:29 Tak svlíknout všechno a prošacovat. Tak našli hned ty látky, boty.
de [DE: Also alles ausziehen und durchsuchen. Da haben sie gleich die Stoffe und die Schuhe gefunden. ]
00:26:37 To byly vejprasky. Pak jsme šli na celu.
de [DE: Das waren Schläge. Dann sind wir in die Zelle gekommen. ]
00:26:42 A po večeři tak jsme nastoupili ven před ty cely a stáli jsme tam asi do jedný hodiny do rána.
de [DE: Und nach dem Abendessen sind wir angetreten draußen vor den Zellen und standen da wohl bis um ein Uhr in der Früh. ]
00:26:51 Vystěhovali všechno, slamníky. Vystěhovali všechno, jo a esesáci, esesáci tam udělali prohlídky.
de [DE: Sie haben alles rausgeräumt, auch die Strohsäcke. Alles haben sie rausgeräumt, ja und die SS-Männer, die SS-Männer haben alles durchsucht.]
00:26:58 Co tam bylo, co měl kdo schovaný. Zas byly vejprasky.
de [DE: Was dort war, wer was versteckt hat. Wieder gab es Schläge. ]
00:27:03 No samozřejmě druhej den jsme nešli do práce už, protože jsme nebyli vyspalí.
de [DE: Na, am anderen Tage sind wir natürlich nicht in die Arbeit gegangen, weil wir nicht ausgeschlafen waren.]
00:27:08 Tak to byly takovýhle zážitky.
de [DE: Also das waren solche Erlebnisse.]
00:27:13 No pak jsme jeli do Terezína, vlastně do, do Flossenbürga.
de [DE: Na, und dann sind wir nach Theresienstadt gefahren, eigentlich nach, nach Flossenbürg.]
00:27:20 Tak jsme.. Tady nás navagónovali v Praze do vězeňskejch vagónů.
de [DE: Also sind wir.. Hier in Prag haben sie uns in Gefängniswaggons gesteckt. ]
00:27:27 To byly normálně jako osobní, jen že tam byly cely, tak každá byla pro jednoho, jo.
de [DE: Das war wie ein normaler Personenwaggon, nur dass das Zellen waren und jede war für eine Person, ja.]
00:27:34 Nás tam nacpali tři na jednu celu. Tam jsme se stěží.. se vždycky jeden moh posadit a dva stáli.
de [DE: Uns haben sie zu dritt in eine Zelle gepfercht. Da haben wir uns mit Mühe.. einer konnte sich immer hinsetzen und zwei sind gestanden. ]
00:27:43 Jsme se střídali, než jsme dojeli do Bavorska.
de [DE: Wir haben uns abgewechselt, bis wir nach Bayern gekommen sind. ]
00:27:48 No a pak nás.. pak jsme přestoupili na motorák.
de [DE: Na, und dann haben sie uns.. dann sind wir in einen Diesel-Triebwagen umgestiegen. ]
00:27:54 No, a chvíli jsme mysleli, že poslední stanice.. tam byla odbočka z Flossenbürku do Altenhammeru.
de [DE: Na, und eine Weile haben wir gedacht, dass die letzte Station.. da war die Abzweigung von Flossenbürg nach Altenhammer.]
00:28:05 Tam byla, myslím, tam byla odbočka pro vagóny nákladní, jo, tak tam, myslím, jsme vystoupili a ten kus, to bylo asi dva kilometry, jsme šli pěšky, jo, do tábora.
de [DE: Da war, glaube ich, da war die Abzweigung für Güterwaggons, ja, also da sind wir, glaube ich, ausgestiegen und das Stück, das waren etwa zwei Kilometer, sind wir zu Fuß ins Lager gegangen.]
00:28:17 No a to byla.. Taky se v tom vagóně našla nějaká panička, Němka, která řekla: „Proč je nepostřílíte?“
de [DE: Na, und da war.. Und in dem Waggon war auch so eine panische Deutsche, die hat gesagt: „Warum erschießt ihr die nicht?“]
00:28:26 No, esesáci to přešli mlčením, jo, ty se s ní nebavili jako takhle moc.
de [DE: Na, die SS-Männer sind da mit Schweigen drüber hinweggegangen, ja, die haben mit ihr nicht viel geredet.]
00:28:31 No a pak jsme přišli do, přímo do tábora Flossenbürg.
de [DE: Na, und dann sind wir ins, direkt ins Lager Flossenbürg gekommen.]
00:28:37 IV: Ehm..
de [DE: IV: Ähm..]
00:28:38 RL: Jo tak tam..
de [DE: RL: Ja also dort..]
00:28:39 IV: Jak... Co následovalo po příjezdu do Flossenbürgu?
de [DE: IV: Wie... Was ist auf die Ankunft in Flossenbürg gefolgt?]
00:28:42 RL: No, tak tam nás odvedli dolů na plac.
de [DE: RL: Na, also da haben sie uns runter auf den Platz geführt. ]
00:28:48 Tam takhle napravo byla prádelna a, a koupelna, jo.
de [DE: Dort so rechts war die Wäscherei und, und das Bad, ja.]
00:28:56 Tak tam nás postavili. Museli jsme si to všechno, všechno položit, zavazadla.
de [DE: Also da haben sie uns aufgestellt. Wir mussten alles, alles hinlegen, das Gepäck. ]
00:29:04 No, tak jsme nevěděli.
de [DE: Na, also haben wir nicht gewusst, wie es weitergeht.]
00:29:05 Pak nám dali vpravo v bok a odvedli nás jenom v tom, co jsme měli na sobě, tak nás odvedli do... do rohu tábora.
de [DE: Dann haben sie uns befohlen, dass wir uns nach rechts drehen und haben uns nur in dem, was wir am Leibe hatten, in eine.. in eine Ecke des Lagers geführt. ]
00:29:16 Tam byl původní lágr, jo, {to} bylo asi tři baráky a tam nás, tam nás dali na ty.. Na ty baráky nás rozdělili, jo.
de [DE: Da war das ursprüngliche Lager, ja, so etwa drei Baracken und in die haben sie uns einquartiert auf die.. Auf die Baracken haben sie uns aufgeteilt, ja.]
00:29:29 To byl, to byl pří.. to byl takzvanej příchozí tábor, jo.
de [DE: Das war, das war das An.. das war das sogenannte Ankunftslager, ja.]
00:29:33 Tam jsme se zdrželi dva dny, než nás, ne asi tři dny jsme tam byli, než nás rozdělili, kam kdo, kam kdo půjde na barák a kde bude pracovat, jo.
de [DE: Da sind wir zwei Tage geblieben, bis sie uns, nein wir waren wohl drei Tage da, bis sie uns aufgeteilt haben, wer wohin, wer in welche Baracke kommt und wer wo arbeiten wird, ja.]
00:29:44 Takže ty tři dny jsme dělali různý práce v táboře a na nějaký komando nás odvezli, jo.
de [DE: Also die drei Tage haben wir verschiedene Arbeiten im Lager gemacht und zu irgendeinem Kommando haben sie uns abgeführt, ja.]
00:29:53 Přitom taky, přitom taky kontrolovali, co se k č.. kdo se k čemu hodí.
de [DE: Dabei haben sie auch, dabei haben sie auch überprüft, wer sich wo.. wer sich wofür eignet. ]
00:30:01 No celkem to šlo, no.
de [DE: Das ging einigermaßen, nicht.]
00:30:03 Ovšem pak už to bylo horší, když nás pak odvedli, odvedli po těch, po těch barákách tam, to už každej věděl, kam bude chodit dělat.
de [DE: Dann allerdings wurde es schon schlimmer, als sie uns in die, in die Baracken dort gebracht haben, da wusste schon jeder, wohin er arbeiten gehen wird. ]
00:30:12 Některý cho.. šli do steinbruchu {lomu}, některý dali.. některý šli na venkovský komanda a některý zůstali, některý šli do.. tam co byla fabrika Messerschmitt.
de [DE: Einige kam.. gingen in den Steinbruch, einige gaben sie.. einige gingen ins Außenkommando und einige blieben, einige gingen nach.. da wo die Messerschmitt-Fabrik war.]
00:30:26 Byla.. Já, já byl na, na Halle Eins. Tam jsme dělali na křídlech.
de [DE: Die war.. Ich, ich war in Halle Eins. Da haben wir Flugzeugflügel gemacht.]
00:30:35 No tak na tom baráku taky nebylo nějak zvlášť líp, taky třípatrový, třípatrový palandy.
de [DE: Na, also in der Baracke war es auch nicht irgendwie viel besser, auch dreistöckige, dreistöckige Pritschen. ]
00:30:42 Jenže to byl barák původně asi na, asi pro sto padesát, dvě stě lidí.
de [DE: Nur dass es eine Baracke ursprünglich so für etwa 150, 200 Leute war. ]
00:30:48 Teď tam každej rozdělili na dvě poloviny, A, B křídlo a...
de [DE: Jetzt hatten sie da jeden auf die zwei Hälften aufgeteilt, Flügel A und B und.. ]
00:30:59 Tam když jsme se večer, když jsme šli spát, tak tam nebylo k hnutí.
de [DE: Da wenn wir abends, wenn wir schlafen gingen, dann konnte man sich da nicht mehr bewegen. ]
00:31:03 My jsme spali tři na jedný.. tři na dvou kavalcích, ještě pak se tam vmáčknul jeden do nohou.
de [DE: Da schliefen drei auf einer.. drei auf zwei Pritschen, und dann hat sich noch einer ans Fußende gedrückt.]
00:31:11 No byla tam umejvárna, samozřejmě záchody, že jo.
de [DE: Nun, da gab es einen Waschraum, selbstverständlich Toiletten, nicht wahr.]
00:31:15 Záchody, už jsme se divili, ne turecký, ale normální.
de [DE: Toiletten, wir haben uns schon gewundert, keine türkischen, sondern normale. ]
00:31:21 A umejvárna byla normálně jako ve fabrikách, ty koryta takový, jo, s kohoutkama.
de [DE: Und der Waschraum war normal wie in Fabriken. So diese Wasserrinnen, ja, mit Wasserhähnen.]
00:31:30 Jenže se každej musel jenom opláchnout, jenom opláchnout, když jsme ráno vstávali a jít, protože tam bylo celkem šest set lidí z těch baráků a to nebyla žádná legrace, jo.
de [DE: Nur dass sich jeder nur kurz waschen konnte, wenn wir morgens aufgestanden und gegangen sind, denn da waren insgesamt sechshundert Leute aus den Baracken und das war kein Vergnügen, ja.]
00:31:46 Tam byl, tam byl dokonce jeden vězeň, byl to Polák. Ředitel varšavskýho divadla.
de [DE: Da war, da war sogar ein Gefangener, das war ein Pole. Der Direktor eines Warschauer Theaters.]
00:31:57 Ten byl celkem nenápadnej. Kterej nechtěl čekat, tak se tam vymočil na ručičky a opláchl se s tím, jo.
de [DE: Der war ziemlich unauffällig. Der wollte nicht warten, also hat er sich in die Hände gepinkelt und sich damit gewaschen, ja.]
00:32:08 Samozřejmě to viděl nějakej ten kápo, tak dostal, dostal, tak dostal vejprask.
de [DE: Das hat natürlich so ein Kapo gesehen, da hat er, hat er, da hat er Schläge bekommen. ]
00:32:15 Nakonec ono to bylo těžký na ob.. na jedný i na druhý straně. Po straně hygieny, že jo.
de [DE: Schlussendlich war es von der einen wie von der anderen Seite schwer. Von der Seite der Hygiene, nicht wahr.]
00:32:20 A zase po druhý straně, čekat ve frontě, to taky nebyl žádnej med.
de [DE: Und wieder von der anderen Seite, in der Schlange warten, das war auch kein Zuckerschlecken.]
00:32:27 No a mě pak odvedli, druhej den pak jsem se narukoval na, na tu Zivil.. Zivilhallu.. Halle Eins.
de [DE: Na, und mich haben sie dann weggeführt, am anderen Tag dann bin ich eingerückt in die Zivil.. Zivilhalle.. Halle Eins.]
00:32:36 No a tam jsem dostal vcelku dobrou práci, no.
de [DE: Na und da habe ich eine ganz gute Arbeit bekommen, nicht.]
00:32:42 Frézoval jsem díry do, do křídla u Messerschmittu.
de [DE: Ich habe bei Messerschmitt Löcher in die, in die Flügel gefräst. ]
00:32:51 Já vím, že taky museli jsme dělat tři křídla za den.
de [DE: Ich weiß, dass wir drei Flügel am Tag schaffen mussten.]
00:32:56 To taky nebyl žádnej med. Jsme jeli bez zastavení.
de [DE: Das war auch kein Zuckerschlecken. Wir haben ohne Pause geschuftet.]
00:33:04 No a.. A ty byly, ty haly byly tam byly dvě a to byly maskovaný v tom kamenným lomu, takže zevni.. seshora to tam nikdo nepoznal, co tam je, jo.
de [DE: Na und.. Und es gab dort zwei Hallen und die waren getarnt in dem Steinbruch, so dass von.. von oben niemand erkannt hat, was dort ist, ja.]
00:33:21 No a tam jsem vydržel asi půl roku.
de [DE: Na, und da habe ich es etwa ein halbes Jahr ausgehalten.]
00:33:25 Jo a tam jsme při, tam jsme přijeli, myslím, v únoru, do Flossenbürku a byl jsem tam až asi do září.
de [DE: Ja, wir sind, glaube ich, im Februar nach Flossenbürg gekommen und ich war da so ungefähr bis September.]
00:33:39 Mezitím jsem stihnul ještě zkazit jeden, zkazit jedno, jedno křídlo, jeden ten plech.
de [DE: Zwischendurch habe ich es noch geschafft, einen, einen Flügel zu verderben, eins von den Blechen. ]
00:33:48 Protože jsem, protože jsem dostal frézu, ta byla upevněná ve vrtačce, v ruční a samozřejmě mě.. vyhluboval jsem ty otvory, jo.
de [DE: Weil ich, weil ich eine Fräse bekommen habe. Die war in einem Handbohrer befestigt und natürlich.. damit habe ich die Löcher gefräst. ]
00:34:00 Jenže fréza se, fréza se zahřála a dělala větší díry.
de [DE: Nur dass die Fräse, die Fräse ist heiß geworden und hat größere Löcher gemacht. ]
00:34:07 Já to nepoznal, já jsem měl k dispozici nejty, kterejma se normálně nenýtovalo a to máte, neměly, neměly všechny stejný hlavy, jo.
de [DE: Ich habe das nicht gemerkt. Ich hatte Nieten zur Verfügung, mit denen normal nicht genietet wurde und das haben Sie, die hatten, die hatten nicht alle die gleichen Köpfe, ja.]
00:34:18 Jedinej jeden mi tam pasoval a druhej byl třeba větší, tak ta hlava byla zase větší, tam nezapadla, nebo třetí zase byl.. měl menší hlavu.
de [DE: Nur eine hat gepasst und die andere war vielleicht wieder größer, also der Kopf war wieder größer, also ist er nicht eingeschnappt, oder die dritte war wieder.. hatte einen kleineren Kopf. ]
00:34:29 Akorát civilní mistr, co tam, co jsme pod něj spadali, tak ten měl šablonu, takže přesně zkoušel, jo.
de [DE: Nur der zivile Meister, der da, der uns vorgesetzt war, also der hatte eine Schablone, der hat also genau geprüft, ja.]
00:34:39 Jenže.. vyvrtal, vyfrézoval jsem křídlo a přendali ho na druh.. na druhej, na druhou skupinu.
de [DE: Nur dass.. Ich habe den Flügel gebohrt, gefräst und an die and.. an die andere, andere Gruppe weitergegeben. ]
00:34:52 To byl tak.. takzvanej Takt, jo, byl Takt eins, zwei a drei, to byly ty pracovní skupiny, který na tom dělali ty práce určitý, jo.
de [DE: Das war der so.. sogenannte Takt, ja, das war der Takt eins, zwei, drei, das waren die Arbeitsgruppen, die bestimmte Arbeiten gemacht haben, ja.]
00:35:01 No a tak ho předali trojce, která nejtovala, a tam zjistili, že ty díry jsou hluboký, jo.
de [DE: Na, und die haben das der Dreiergruppe übergeben, die genietet hat, und da haben sie gemerkt, dass die Löcher zu tief sind, ja.]
00:35:12 Takže křídlo museli odepsat, protože nemohlo, nemohlo lítat letadlo s křídlem o pár kilo těžším, než bylo to druhý.
de [DE: Also mussten sie den Flügel abschreiben, weil ein Flugzeug nicht mit einem Flügel fliegen kann, der ein paar Kilo schwerer ist als der andere. ]
00:35:21 Tak jsem dostal pořádnej vejprask, a že budu viset.
de [DE: Da habe ich ordentliche Schläge bekommen, und sie haben gesagt, dass ich dafür hängen werde.]
00:35:27 Jenže naštěstí se mě zastal náš mistr civilní, kterej, kterej jim to tedy.. je přesvědčil, že mojí vinou to nebylo, že šablonu jsem neměl, tu měli jenom mistři a že jako za to nemůžu, jo.
de [DE: Nur dass mich zum Glück unser zivile Meister in Schutz genommen hat, der, der sie überzeugt hat, dass das nicht meine Schuld war, dass ich keine Schablone hatte, die hatten nur die Meister und dass ich dafür nichts kann, ja.]
00:35:43 Ovšem plech tam byl u zdi čtrnáct dní a celejch těch čtrnáct dní jsem se musel klepat, protože mi říkali kamarádi:
de [DE: Aber das Blech stand da vierzehn Tage lang an der Wand und die ganzen vierzehn Tage musste ich zittern, weil mir die Kameraden gesagt haben: ]
00:35:55 „Dokaď ten plech tady bude, tak máš naději, že budeš viset. Když ho daj pryč, tak to máš dobrý.“
de [DE: „Solange das Blech hier steht, solange kannst du dir Hoffnung machen, dass du hängen wirst. Wenn sie es wegtun, dann hast du's gut.“]
00:36:04 No tak za čtrnáct dní jsem zjistil, jsme jednou přišli ráno a zjistil jsem, že plech je pryč.
de [DE: Na, und so nach vierzehn Tagen habe ich bemerkt, sind wir eines Morgens gekommen und ich habe bemerkt, dass das Blech weg ist. ]
00:36:11 Tak jsem si pořádně oddych, no, protože za takovou.. za každou maličkost se tam věšelo.
de [DE: Da habe ich ordentlich aufgeatmet, nicht, denn für so eine.. für jede Kleinigkeit haben sie einen da gehängt.]
00:36:17 To tam jeden ruskej oficír taky vrtal, taky vrtal někde díry do toho plechu, jo, do křídla.
de [DE: Ein russischer Offizier hat ihnen da auch mal Löcher ins Blech gebohrt, ja, in die Flügel. ]
00:36:28 Vyvrtal jim tam sovětskej znak.
de [DE: Er hat ihnen da das sowjetische Abzeichen hineingebohrt. ]
00:36:31 A hned.. Ještě hned večer visel.
de [DE: Und sofort.. Noch am gleichen Abend hat er gehangen.]
00:36:34 To bylo, to říkali, že je to politická provokace, jo.
de [DE: Das war, das sagten sie, dass das eine politische Provokation war, ja.]
00:36:40 No a pak za půl roku nějak na podzim tak se, tak takhle jednou při nástupu tak se ptali, kdo je elektrikář, tak jsem se hlásil.
de [DE: Na, und dann nach einem halben Jahr im Herbst haben sie uns einmal beim Appell so gefragt, wer Elektriker ist, also habe ich mich gemeldet.]
00:36:54 Tak mě vybrali a šel jsem dělat do Altenhammeru.
de [DE: Sie haben mich ausgewählt und so bin ich zur Arbeit nach Altenhammer gegangen. ]
00:36:58 Tam už se kompletovaly letadla dohromady, jo.
de [DE: Da wurden schon die ganzen Flugzeuge zusammengebaut, ja. ]
00:37:03 Tak já jsem zapojoval v tom trupu u letadla jsem zapojoval všechny ty elektrický součástky a všechno, co tam bylo.
de [DE: So habe ich in dem Flugzeugrumpf alle die elektrischen Bauteile angeschlossen und alles, was da war.]
00:37:11 Pak už to, pak už je naložili, navagónovali a jelo to na frontu, jo.
de [DE: Dann wurde das schon, dann wurde das schon aufgeladen, in Waggons geladen und zur Front transportiert, ja.]
00:37:16 Tam je akorát dali dohromady a u nás už se kompletovaly doslova i kulomety, kanón, dávaly se tam všechny ty zařízení, motor a všechno, jo.
de [DE: Da haben sie sie zusammengebaut und sie wurden bei uns buchstäblich sogar schon mit Maschinengewehren, Kanonen ausgestattet, die ganze Einrichtung, Motor und alles, ja. ]
00:37:28 Takže tam to pak to jenom naložili, na vagón dali pak po stranách křídla a už to jelo ven, jo.
de [DE: Also dort haben sie das dann nur aufgeladen. Auf den Waggon legten sie an den Seiten die Flügel und schon ging es raus, ja.]
00:37:37 Tam to bylo dobrý, tam byl celkem klid.
de [DE: Da war es gut. Da war im Allgemeinen Ruhe. ]
00:37:39 Nástupy tam byly, jenom nás spočítali a hned jsme měli rozchod, kdežto přímo ve Flossenbürgu v táboře, tak to se čekalo taky hodinu, než to skončilo, jo.
de [DE: Appelle gab es, sie haben uns nur gezählt und gleich konnten wir wieder abtreten, wohingegen direkt in Flossenbürg im Lager, da hat man auch schon eine Stunde gewartet, bis das vorbei war, ja.]
00:37:51 V létě to šlo, ale v zimě to nebyla žádná legrace.
de [DE: Im Sommer ging das, aber im Winter war das kein Vergnügen. ]
00:37:58 No tam jsem pak dočkal až do konce.
de [DE: Na, und da bin ich dann bis zum Ende geblieben.]
00:38:03 IV: Jak to v tom Altenhammeru vypadalo, ještě? Můžete to popsat?
de [DE: IV: Wie hat es in Altenhammer ausgesehen? Können Sie das beschreiben?]
00:38:07 RL: To byly bejvalý lázně.
de [DE: RL: Das war ein ehemaliges Kurbad.]
00:38:09 Jo, byla lázeňská budova, poměrně dost velká.
de [DE: Ja, das war ein Kurhaus, ziemlich groß. ]
00:38:13 Nad nim.. Nad nima byla vlečka, tam byla postavená hala.
de [DE: Über ihm.. Über ihm war ein Industriegleis. Da war die Halle gebaut.]
00:38:17 Tam jsme, tam byly ty, tam byly ty pracovní haly, jo, postavený.
de [DE: Da waren wir, da waren die, da waren die Arbeitshallen, ja, aufgestellt. ]
00:38:24 A vevnitř v tom, vevnitř v tý..
de [DE: Und drinnen in dem, drinnen in den..]
00:38:27 To byla velká budova, v prostředku byla fontána no a po stranách pak byly postavený ty kavalce, taky tři, tři patra nebo čtyři dokonce, to už si nepamatuju.
de [DE: Das war ein großes Gebäude, in der Mitte war ein Springbrunnen, nun, und an den Seiten waren die Pritschen aufgestellt, auch drei, drei Etagen oder vielleicht sogar vier, das weiß ich nicht mehr.]
00:38:42 No a celkem tam byl klid, jo.
de [DE: Na, und im Allgemeinen war da Ruhe, ja.]
00:38:44 Kápové večer, kápové večer, ty byli asi tři, tak chodili normálně hodovat do vesnice.
de [DE: Die Kapos sind am Abend, die Kapos sind am Abend, drei waren das wohl, die sind ganz normal ins Dorf zum Essen gegangen.]
00:38:52 Jo, měli výjimečný postavení.
de [DE: Ja, die hatten eine außergewöhnliche Stellung. ]
00:38:54 To vždycky večer si je bral esesák po nástupu a šli do vesnice do hospody, jo.
de [DE: Immer abends nach dem Appell hat sie ein SS-Mann übernommen und sie sind ins Dorf in die Kneipe gegangen, ja.]
00:39:03 No a tam jsme měli jeden útěk, v Altenhammeru.
de [DE: Na, und da hatten wir eine Flucht, in Altenhammer.]
00:39:09 To byl Čech. Jmenoval se Měchura.
de [DE: Das war ein Tscheche. Der hieß Měchura. ]
00:39:17 A ten tam dělal kontrolora takhle nad těma našima prácema.
de [DE: Und der war ein Kontrolleur, unsere Arbeit hat er kontrolliert. ]
00:39:23 Samozřejmě přes něj ještě byl civilní mistr, civilní mistr, to byl bejvalej pilot, jo.
de [DE: Über ihm war natürlich noch ein ziviler Meister, ein ziviler Meister, das war ein ehemaliger Pilot, ja.]
00:39:32 Oni co, co byli takhle bejvalý piloti, už nebyli schopný lítat kvůli úrazu nebo tak, tak je poslali na tyhlety funkce různý do těch fabrik, jo, kde měli tyhlety..
de [DE: Die, die ehemalige Piloten waren, die wegen einer Verwundung oder so nicht mehr fliegen konnten, die haben sie auf solche verschiedenen Posten geschickt in diese Fabriken, ja, wo sie diese..]
00:39:42 Buď dělali mistry anebo kontrolory a podobně.
de [DE: Wo sie entweder als Meister gearbeitet haben oder als Kontrolleure oder ähnliches. ]
00:39:46 Tak ty tam tak byli jako slušný. Tam se říkaly zprávy z fronty..
de [DE: Also die waren meist anständig. Dort wurde auch über Nachrichten von der Front gesprochen.]
00:39:50 Dokonce pak poslední tejden, tak před Vánocemi říkali: „Bude brzy konec. Bude brzy po válce.“ No.
de [DE: In der letzten Woche, so vor Weihnachten haben sie sogar gesagt: „Bald wird es zu Ende sein. Bald ist der Krieg vorbei.“ Nun.]
00:39:59 Byl to.. bejvalej.. leteckej důstojník, že jo.
de [DE: Das war.. ein ehemaliger.. Luftwaffenoffizier, nicht wahr.]
00:40:06 No ale tam, ještě bych se chtěl vrátit k Flossenbürku.
de [DE: Na aber dort, ich möchte noch einmal zurückkommen auf Flossenbürg. ]
00:40:14 Když jsem dělal tam na tom, na těch křídlech, tak tam byl vedoucí taky bejvalej pilot, ale měl nějaký úraz, nějakej major.
de [DE: Als ich da bei den, bei den Flugzeugflügeln gearbeitet habe, da war der Leiter auch ein ehemaliger Pilot, der hatte aber eine Verwundung, irgendein Major.]
00:40:28 A ten dokonce chtěl, aby se dělaly čtyři křídla za den, jo.
de [DE: Und der wollte sogar, dass vier Flügel am Tag gemacht werden, ja.]
00:40:32 Tak to prakticky to bylo nemožný.
de [DE: Also das war praktisch unmöglich. ]
00:40:37 No a po válce pak, tak ho někde chytli.
de [DE: Na, und nach dem Krieg dann, da haben sie ihn irgendwo gefangen. ]
00:40:41 Že naši vězňové, tak jednoduše se tam, když nás osvobodili Američani, tak jednoduše se sebrali a chodili po okolí, jo.
de [DE: Unsere Häftlinge, die sind einfach, als die Amerikaner uns befreit haben, da sind sie einfach losgegangen und durch die Umgebung gezogen, ja.]
00:40:51 Já myslím, že už předtím, jo, když odtáhli, když odešel transport smrti, tak jsme zůstali bez, bez jakéhokoli hlídání.
de [DE: Ich meine, schon vorher, ja, als die abgezogen sind, als der Todesmarsch abgegangen ist, da sind wir ohne, ohne jedwede Aufsicht geblieben.]
00:41:02 Rusové hned nám sehnali zbraně, pušky, udělali milici a hlídali tábor, jo.
de [DE: Die Russen haben uns sofort Waffen besorgt, Gewehre, haben eine Miliz aufgestellt und das Lager bewacht, ja.]
00:41:08 Pochopitelně, aby tam nikdo nemoh, z těch esesáků nebo vojáků.
de [DE: Verständlicherweise, damit niemand da rein konnte von den SS-Männern oder Soldaten. ]
00:41:14 No a jednou tam chytli pana majora někde blízko, jo.
de [DE: Na, und einmal haben sie diesen Herrn Major gefangen, irgendwo in der Nähe, ja.]
00:41:19 No, tak mu tam, tak ho tam pořádně ztloukli a říkali mu třeba: „Čtyry křídla, čtyry křídla jsi chtěl, jo? Tak je teďka dostaneš!“
de [DE: Na, also haben sie ihn da, also haben sie ihn da ordentlich zusammengeschlagen und zu ihm zum Beispiel gesagt: „Vier Flügel, vier Flügel wolltest du haben, ja? Dann sollst du sie jetzt haben!“ ]
00:41:28 No a pak ho tam, pak ho tam pověsili.
de [DE: Na, und dann haben sie ihn dort, dann haben sie ihn dort aufgehängt. ]
00:41:31 Nakonec bylo to v pořá.. bylo to správný, protože, to, co on dělal s našima lidma, tak si to zasloužil.
de [DE: Letztlich war das in Ord.. war das richtig, denn nach dem, was er mit unseren Leuten gemacht hat, hat er sich das verdient.]
00:41:39 No a tady v tom Flos.. Altenhameru, tak tam takhle jednou jsme nakládali ty trupy na, na vagón no a když to bylo naložený, tak jsme to přikrývali plachtou, jo.
de [DE: Na, und hier in Flos.. in Altenhammer, da haben wir auch einmal die Rümpfe auf, auf Waggons geladen, na, und als sie aufgeladen waren, haben wir sie mit einer Plane abgedeckt, ja.]
00:41:55 No a tenhleten Měchura, tak byl chytrej, tak se pak při.. To bylo tak během dne, se to nakládalo, tak asi do čtyř hodin.
de [DE: Na, und dieser Měchura, der war schlau, der ist dann.. Das war tagsüber, aufgeladen wurde so bis vier Uhr.]
00:42:06 V šest hodin byl nástup, apel, to se počítalo a pak už byl konec, pak už jsme měli volno.
de [DE: Um sechs Uhr mussten wir antreten, da war Appell, es wurde gezählt und dann war schon Schluss, dann hatten wir schon frei.]
00:42:13 My jsme dělali od šesti do šesti.
de [DE: Wir haben von sechs bis sechs gearbeitet.]
00:42:17 A tak nějak, nějakým způsobem, to nikdo nepostřehnul, vlez si do toho vagónu, ale mimo to ještě si vlez do toho trupu toho letadla, jo.
de [DE: Und so irgendwie, auf irgendeine Weise, das hat keiner mitbekommen, ist er auf diesen Waggon geklettert, aber außerdem ist er noch in den Rumpf dieses Flugzeuges gekrochen, ja. ]
00:42:29 V tom, u každého letadla máte po str.. na jedný straně takový, takovýhle dvířka, jo.
de [DE: In dem, bei jedem Flugzeug haben Sie auf der Sei.. auf einer Seite so ein, so ein Türchen, ja.]
00:42:35 A zavíraj se takovým klíčkem, jako jsou, jak se zavíraj světlíky u.. třeba u vodovodů anebo u... u komínů, jo.
de [DE: Und das wird mit so einem Schlüssel zugemacht, so wie, wie etwa die Klappen geschlossen werden.. etwa bei Wasserleitungen oder am.. am Kamin, ja.]
00:42:48 Jenom ještě takovej čtyřhranej ten..
de [DE: Nur, dass das noch so ein Vierkant ist der.. ]
00:42:51 Tak on si to otevřel, vlez si dovnitř a zahák to.
de [DE: Also hat er das aufgemacht, ist reingekrochen und hat das zugehakt.]
00:42:55 Tam zevnitř to šlo líp, než zvenku, bez klíče.
de [DE: Von innen ging das besser als von außen, ohne Schlüssel. ]
00:42:59 Tak se tam uvelebil, tam je, tam je místa dost.
de [DE: Da hat er es sich dann also gemütlich gemacht, da ist, da ist Platz genug. ]
00:43:02 To máte po stranách akorát máte ty dráty, co vedou ke kormidlům a podobně, jo, jinak prostě je místa, když to, jo, tam je to volný.
de [DE: Da haben Sie an den Seiten nur die Drähte, die zu der Steuerung führen und so, ja, sonst ist da Platz genug, wenn das, ja, das ist da ganz leer. ]
00:43:14 Tak se tam schoval, letadla byly zakrytý plachtou.
de [DE: Da hat er sich also versteckt, die Flugzeuge waren unter der Plane versteckt. ]
00:43:22 No tak odjel a večer teprve, to bylo asi za dvě nebo za čtyři hodiny, tak při nástupu se zjistilo, že jeden schází.
de [DE: Na, so ist er abgefahren und erst am Abend, das war wahrscheinlich so nach zwei oder vier Stunden, da haben sie beim Appell festgestellt, dass einer fehlt. ]
00:43:31 No tak museli teďka číst jmenovitě.
de [DE: Na, da mussten sie also alle namentlich aufrufen. ]
00:43:34 No nás tam bylo asi sto padesát, tak to taky byla chvilka, že jo, taky to nešlo hned, než se přišlo na to, kdo to je.
de [DE: Na, wir waren so um die hundertfünfzig, also hat das eine Weile gedauert, nicht wahr, das ging auch nicht sofort, bis sie darauf gekommen sind, wer das ist. ]
00:43:43 No nechytli ho.
de [DE: Na, sie haben ihn nicht gekriegt. ]
00:43:46 Tak jsme se to hned dozvěděli, protože když nějakej, nějakej vězeň utek z koncentráku, tak když ho chytli, tak ho pak pověsili, jo, před vším táborem.
de [DE: Das haben wir sofort erfahren, denn wenn irgendein, irgendein Gefangener aus dem KZ geflohen ist und sie haben ihn gefangen, dann haben sie ihn aufgehängt, ja, vor dem ganzen Lager.]
00:43:55 No jeho nechytli a nepověsili, takže se dostal asi ve zdraví domů.
de [DE: Nun, ihn haben sie nicht gefangen und nicht aufgehängt, also ist er wohl gesund nach Hause gekommen.]
00:44:02 No, to byl jedinej útěk, kterej vůbec tam kdy byl.
de [DE: Na, das war die einzige Flucht, die es da überhaupt jemals gegeben hat. ]
00:44:05 Jo a byly pokusy u těch venkovskejch komand.
de [DE: Ja, und es gab Versuche bei den Außenkommandos. ]
00:44:09 Ty byli chycený, viseli a podobně, ale to byl jedinej případ, kterýho nechytli, jo.
de [DE: Die wurden gefangen, haben gehangen und so, aber das war der einzige Fall, den sie nicht gekriegt haben, ja.]
00:44:15 IV: A o tom, jak utek, to jste se dozvěděl po válce?
de [DE: IV: Und wie er geflohen ist, das haben Sie nach dem Krieg erfahren?]
00:44:19 Nebo jste věděl, že se chystá na ten útok?
de [DE: Oder haben Sie gewusst, dass er die Flucht vorbereitet?]
00:44:21 RL: Co?
de [DE: RL: Was?]
00:44:22 IV: Útěk. Vy jste věděl, že chce utéct?
de [DE: IV: Die Flucht. Haben Sie gewusst, dass er fliehen will? ]
00:44:27 Nebo jste se to dozvěděl až po válce, jak utekl?
de [DE: Oder haben Sie erst nach dem Krieg erfahren, wie er geflohen ist?]
00:44:30 RL: No to jsme teh.. to jsme věděli hned, kdo to byl, jo.
de [DE: RL: Na, das haben wir dam.. das haben wir gleich gewusst, wer das war, ja.]
00:44:35 Protože když nás večer kontrolovali podle jmen potom a zjistili, že to, že on schází..
de [DE: Denn als sie uns abends namentlich kontrolliert haben und dann festgestellt haben, dass das, dass einer fehlt.. ]
00:44:41 No a že se dostal na svobodu, jsme taky.. to jsme se dozvěděli automaticky, protože by ho jinak přivedli a popravili.
de [DE: Na, und dass er in die Freiheit gelangt ist, das haben wir auch.. das haben wir automatisch erfahren, denn anderenfalls hätten sie ihn hergebracht und hingerichtet. ]
00:44:51 Ovšem po válce jsem se s ním nesetkal, protože jsme měli ty setkání v různejch místech, a tak to nebylo možný, jo.
de [DE: Nach dem Krieg habe ich ihn allerdings nicht getroffen. Denn wir hatten diese Treffen an verschiedenen Orten und da war das nicht möglich, ja.]
00:45:00 Ale rozhodně se zachránil, protože jinak by bylo, by nám to dali vědět.
de [DE: Aber ganz sicher hat er sich gerettet, denn sonst hätten sie uns das wissen lassen. ]
00:45:05 Ty si na to potrpěli, aby dali vědět, když nějakýho vězně, že jo, vězně chytli na útěku.
de [DE: Die haben es genossen, allen Bescheid zu geben, wenn sie einen Häftling, nicht wahr, einen Häftling auf der Flucht gefasst haben.]
00:45:13 To tam chytli tři, tři vězně z venkovskýho komanda.
de [DE: Einmal haben sie drei, drei Häftlinge vom Außenkommando geschnappt.]
00:45:19 Jednoho postřelili, pak ho ošetřili, obvázali a pak ho pověsili stejně, jo, hm.
de [DE: Einen haben sie angeschossen, dann haben sie ihn verarztet, verbunden und dann haben sie ihn doch aufgehängt, ja, hm.]
00:45:27 Tam byla vidět ta.. ten ohled těch esesáků, jo.
de [DE: Da hat man die.. die Rücksicht dieser SS-Männer gesehen, ja.]
00:45:33 Že ho, že ho aspoň ještě ošetřili, než ho pověsili, no.
de [DE: Dass sie ihn, dass sie ihn wenigstens verarztet haben, bevor sie ihn aufgehängt haben, nicht.]
00:45:38 IV: A tresty tam byly i za něco jinýho, než za útěk?
de [DE: IV: Und Strafen gab es dort auch für etwas anderes als für einen Fluchtversuch?]
00:45:42 RL: No tam byly vejprasky.
de [DE: RL: Nun, da gab es Schläge. ]
00:45:44 Každej ká.. každej kápo nosil takhle dlouhou gumovou hadici, asi takhle silnou, jo.
de [DE: Jeder Ka.. jeder Kapo trug so einen langen Gummischlauch, ungefähr so stark, ja.]
00:45:51 To bylo jeho.. to bylo jako kápovský právo, jo, vrchol jeho moci, jo.
de [DE: Das war sein.. das war sein Kapo-Recht, ja, der Höhepunkt seiner Macht, ja.]
00:45:58 No když byl nástup, lidi špatně stáli, tak je mydlili tou hadicí, jo, tak je zmlátil.
de [DE: Na, wenn Appell war und die Leute schlecht dastanden, dann hat er sie mit dem Schlauch geprügelt, ja, dann hat er sie geschlagen.]
00:46:04 Když někdo něco proved, tak ho taky zmlátil tou hadicí.
de [DE: Wenn jemand sich etwas zu Schulden hat kommen lassen, dann hat er ihn auch mit dem Schlauch geschlagen. ]
00:46:08 A když někdo za trest něco.. Proved něco a za trest dostal pětadvacet nebo padesát ran, tak zase ta hadice byla dobře, jo.
de [DE: Und wenn jemand als Strafe etwas.. Wenn jemand etwas angestellt hat und als Strafe 25 oder 50 Schläge bekommen hat, dann war der Schlauch auch wieder nützlich, ja.]
00:46:17 To byl takovej výchovnej prostř.. výchovnej prostředek, jo.
de [DE: Das war so ein Erziehungsinstru.. Erziehungsinstrument, ja.]
00:46:21 Jinak buď se bilo anebo se věšelo.
de [DE: Ansonsten wurde entweder geschlagen oder gehängt.]
00:46:25 IV: Jak jste mluvil, že měl ten kápo tu, tu hadici dlouhou, můžete to..
de [DE: IV: Wie Sie gesagt haben, dass der Kapo diesen, diesen langen Schlauch hatte, können Sie das..]
00:46:29 RL: Asi tak padesát centimetrů.
de [DE: RL: So ungefähr fünfzig Zentimeter. ]
00:46:32 Ono to stačilo.
de [DE: Das hat gereicht. ]
00:46:34 Ty když někoho.. Já, já dostal jednou..
de [DE: Die wenn sie jemanden.. Ich, ich habe einmal..]
00:46:37 A bolelo to hodně. Já jsem dostal jednou pětadvacet za to křídlo.
de [DE: Und es hat ordentlich weg getan. Ich habe einmal fünfundzwanzig Schläge für den Flügel bekommen.]
00:46:42 A pak párkrát po, po hlavě, když tam někdo špatně stál a ten kápo tam šel a mlátil to hlava nehlava.
de [DE: Und dann ein paarmal über, über den Kopf, wenn da jemand schlecht stand und der Kapo kam und hat wahllos um sich geschlagen. ]
00:46:49 Těm to bylo jedno, jo.
de [DE: Das war denen egal, ja.]
00:46:51 Byl nástup k obědu a zkrátka, nebo k snídani, to bylo jedno, nějakej nástup.
de [DE: Es war ein Appell zum Mittagessen und kurzerhand, oder zum Frühstück, das war egal, irgendein Appell. ]
00:46:59 Lidi špatně stáli, tak zase ten kápo přišel a mlátil, mlátil to, dokaď si to nesrovnali, jo.
de [DE: Die Leute standen schlecht, also kam wieder der Kapo und schlug, schlug solange das nicht in Ordnung gebracht war, ja.]
00:47:07 Já jednou, já dostal párkrát taky, měl jsem bouli, bouli jak vejce.
de [DE: Ich habe einmal, ich habe es auch ein paarmal abbekommen, ich hatte Beulen, Beulen groß wie Eier.]
00:47:11 Notabene ještě lidi byli podž.. podvyživený, tak ani ty kosti nebyly tak tvrdý a odolný jako normálně, jo.
de [DE: Notabene waren die Leute noch dazu unter.. unterernährt, da waren auch die Knochen nicht so fest und widerstandfähig wie normal, ja.]
00:47:22 Takže ještě dneska mám tady takovou prohlubeninu od tý rány.
de [DE: Also noch heute habe ich hier solche Vertiefungen von den Wunden. ]
00:47:28 To se nesp.. pak nespravilo už.
de [DE: Das ist.. das ist dann schon nicht mehr weggegangen. ]
00:47:32 Takže jako nebylo to nic příjemnýho.
de [DE: Also das war nichts Angenehmes.]
00:47:35 IV: A kdo byli ty kápové? Jaký vězni to byli?
de [DE: IV: Und wer waren die Kapos? Was waren das für Gefangene?]
00:47:39 RL: No tak to byli většinou, z devadesáti, z devadesáti procent to byli Němci.
de [DE: RL: Na, das waren überwiegend, zu neunzig, zu neunzig Prozent waren das Deutsche.]
00:47:45 A většinou to byl kriminální vězeň, jo.
de [DE: Und meist waren das Kriminelle, ja.]
00:47:50 Až na pár případů to byli.. v pár případech to byli politický.
de [DE: Bis auf ein paar Fälle waren das.. in ein paar Fällen waren es politische. ]
00:47:57 No ty byli slušný.
de [DE: Na die waren anständig.]
00:47:59 A většinou tohleto byli zločinci z povolání, jak se tam říkalo Berufsverbrecher, jo.
de [DE: Aber meistens waren das Diebe vom Beruf her, wie man gesagt hat Berufsverbrecher, ja.]
00:48:08 No tam měli neomezenou moc.
de [DE: Na, dort hatten sie uneingeschränkte Macht.]
00:48:10 A to byli.. pěkně zastávali funkce na barákách, to byl blokovej, písař, pak ti kápové na pracovištích různý, jo.
de [DE: Und die waren.. die hatten die Rangordnung in den Baracken hübsch organisiert, da war der Blockälteste, der Schreiber, dann die Kapos an den verschiedenen Arbeitsstätten, ja.]
00:48:24 Pak byly, pak byly dvě hlavní osoby, to byl táborovej, mu říkali Lagerälteste, to je starší tábora a pak byl Lagerkapo, táborovej kápo.
de [DE: Dann gab es, dann gab es zwei Hauptpersonen, das war der vom Lager, den haben sie den Lagerältesten genannt, und dann gab es den Lagerkapo.]
00:48:41 Ten mu pomáhal, jo, při tom - organizoval ty nástupy a to všechno.
de [DE: Der hat ihm geholfen, ja, bei dem - der hat die Appelle organisiert und das alles. ]
00:48:46 A starší tábora, ten měl jako takovou odpovědnější funkci, ale celkem nemlátil, jo.
de [DE: Und der Lagerälteste, der hatte so eine verantwortungsvollere Position, aber er hat im Großen und Ganzen nicht geschlagen, ja.]
00:48:55 Za mě tam byl, tenkrát mu bylo tak kolem padesáti, jestli kolikrát jste viděla ty námořníky, takový ty ošlehaný tvrdý obličeje, jo, to byl přesně ten jeho typ.
de [DE: Als ich da war, der war damals so um die fünfzig, wenn Sie mal Matrosen gesehen haben, so diese verwitterten, harten Gesichter, ja, das war genau sein Typ. ]
00:49:08 Ten nikoho namlátil, ten byl slušnej, jo.
de [DE: Der hat niemanden geschlagen, der war anständig, ja.]
00:49:12 Po válce taky tam pak tam přišel do toho tábora, než nás osvobodili Američani.
de [DE: Nach dem Krieg ist er dann auch in das Lager gekommen, bevor uns die Amerikaner befreit haben.]
00:49:20 Tak ho tam klidně přivítali, řekli mu, že může klidně jít domů, jo.
de [DE: Da haben sie ihn ruhig begrüßt und ihm gesagt, dass er ruhig nach Hause gehen kann, ja.]
00:49:25 On říkal: „Já domov nemám, mně rodinu vybombardovali, zabili.“
de [DE: Er hat gesagt: „Ich habe kein Zuhause, meine Familie haben sie ausgebombt, umgebracht.“ ]
00:49:32 Tak pak šel tam dozadu a oběsil se tam.
de [DE: Da ist er dann nach hinten gegangen und hat sich da aufgehängt. ]
00:49:35 To byl slušnej člověk.
de [DE: Das war ein anständiger Mensch. ]
00:49:36 A pak tam byl ale Lagerkapo, to byl politickej, ten měl číslo jedna a ten mlátil koho jako.. Každýho, koho potkal, jo.
de [DE: Und dann war da der Lagerkapo, das war ein politischer, der hatte die Nummer eins und der hat jeden geschlagen, der.. Jeden, der ihm über den Weg lief, ja.]
00:49:48 To jsme nepochopili, jak může politickej vězeň mlátit druhý, víte?
de [DE: Das haben wir nicht verstanden, wie ein politischer Gefangener einen anderen schlagen kann, wissen Sie? ]
00:49:53 Ať to byly politický nebo, nebo jiný, jiný přečiny.
de [DE: Ob das politische oder, oder andere, andere Ursachen hatte. ]
00:49:57 To opravdu, to, tohle nám nesedělo.
de [DE: Das hat wirklich, das, das hat uns nicht gefallen.]
00:50:04 No v tom, v tom Altenhammeru tam jako byli tyhlety lidi slušný, tam se nemlátilo, tam, říkám, tam poslouchal jeden druhýho a každej chtěl mít klid.
de [DE: Na, in, in Altenhammer da waren diese Leute anständig, da wurde nicht geschlagen, da, sage ich, da hat einer dem anderen zugehört und jeder wollte Ruhe haben. ]
00:50:17 No nakonec ti kápové tam večer chodili do hospody, že jo, tak, taky nebyli by rádi, kdyby na to upozornili vězňové někde, že nejsou, nejsou v táboře, že jsou v hospodě, že jo.
de [DE: Na, und schließlich sind die Kapos da abends in die Kneipe gegangen, nicht wahr, da hätten sie es auch gern gehabt, wenn die Häftlinge da irgendwo darauf aufmerksam gemacht hätten, dass sie nicht im Lager sind, sondern in der Kneipe, nicht wahr. ]
00:50:31 A celkem to bylo takový dost takový klidnější prostředí, no.
de [DE: Und im Allgemeinen war das ein erheblich ruhigeres Umfeld, nicht.]
00:50:36 IV: A do Flo.., do Flossenbürgu jste se vrátil potom proč z toho Altenhammeru?
de [DE: IV: Und nach Flo.. und warum sind Sie dann aus Altenhammer zurück nach Flossenbürg gekommen?]
00:50:42 RL: No tak.. Jenže pak přišla epidemie tyfová po Vánocích asi tak někdy v únoru, myslím.
de [DE: RL: Na also.. Nur dass dann die Typhusepidemie nach Weihnachten kam, so etwa im Februar, glaube ich. ]
00:50:53 V únoru nebo v březnu.
de [DE: Im Februar oder März.]
00:50:54 Pak přišla tyfová epidemie jak v táboře ve Flossenbürku tak tady v Altenhammeru.
de [DE: Dann kam die Typhusepidemie sowohl im Lager in Flossenbürg wie auch hier in Altenhammer.]
00:51:01 A já pak takhle najednou jsem začal nějaký horečky cejtit no a pak jsem nemohl vůbec skoro dělat.
de [DE: Und dann habe ich mich auf einmal fiebrig gefühlt und dann konnte ich kaum noch arbeiten.]
00:51:09 No a ten náš kápo, tak byl dobrej, to byl politickej, tak mi řek, abych si tam sednul, abych nepospíchal.
de [DE: Na, und unser Kapo, der war gut, der war politisch, also der hat mir gesagt, dass ich mich dahin setzen soll, dass ich mich nicht beeile.]
00:51:18 No tak tu práci jakž takž jsem zas táhl v tom letadle.
de [DE: Na, so habe ich die Arbeit einigermaßen weiter geschafft an dem Flugzeug. ]
00:51:23 A takhle jednoho dne pak už jsem vůbec nemoh.
de [DE: Und dann eines Tages konnte ich schon überhaupt nicht mehr. ]
00:51:28 No tak nebyl jsem sám.
de [DE: Na, also ich war nicht der Einzige. ]
00:51:32 Tak nás odvedli zpátky do mateřskýho táboru, jo, do Flossenbürku a tam nás, tam jsme šli na, do nemocnice.
de [DE: Also haben sie uns zurück ins Stammlager gebracht, ja, nach Flossenbürg, und da haben sie uns, da sind wir in die Krankenstation gekommen.]
00:51:43 To bylo zvlášť oddělení, jo, táborová nemocnice. To byly dva baráky tam.
de [DE: Das war eine eigene Abteilung, ja, die Lager-Krankenstation. Das waren da zwei Baracken. ]
00:51:50 A on to nebyl jenom obyčejnej tyfus, on to byl takzvaný Flecktyphus, jo, skvrnitej.
de [DE: Und das war nicht nur der normale Typhus, sondern das war ein sogenannter Flecktyphus, ja.]
00:51:55 To jsem měl takový hnědý skvrny na ruce, to se Vám udělaly, jo.
de [DE: Da hatte ich solche braunen Flecken an den Händen, die haben Sie da bekommen, ja.]
00:51:59 To bylo hodně nebezpečný.
de [DE: Das war sehr gefährlich. ]
00:52:03 No tak tak jsem jako dožil, dožil zbytek války.
de [DE: Na, so habe ich den Rest des Krieges überlebt.]
00:52:09 Nějakej tejden jsem byl na.. jsem tam ležel, než jsem se dostal z toho ven, to nebylo hned tak.
de [DE: Ein paar Wochen war ich.. habe ich da gelegen, bis es mir wieder besser ging, das ging nicht mal eben so. ]
00:52:16 Vedle mě umírali lidi, jo. Já se ráno probudím, cejtím nějakej divnej pach, šáhnu, ten byl studenej, ten vedle mě.
de [DE: Neben mir sind Leute gestorben, ja. Ich wache morgens auf, rieche irgendeinen seltsamen Gestank, greife hin, da war der kalt, der neben mir. ]
00:52:24 Druhej den zase vedle mě umřel.
de [DE: Am nächsten Tag ist wieder der neben mir gestorben.]
00:52:29 A ještě ale musím pochválit, tam byl šéflékař, tam byl esesák, myslím, že to byl Sturmband.. Sturmführer.
de [DE: Und ich muss aber noch einmal loben, da war ein Chefarzt, ein SS-Mann, ich glaube, dass er ein Sturmband.. Sturmführer war.]
00:52:41 Mladej kluk, bylo mu tak.. mohlo mu bejt tak pětadvacet, třicet.
de [DE: Ein junger Bursche, der war vielleicht.. so 25, 30.]
00:52:46 A ten nás, ten nás očkoval proti tomu skvrnitýmu tyfu, jo.
de [DE: Und der hat uns, der hat uns gegen diesen Flecktyphus geimpft, ja.]
00:52:52 Nakonec byl dobrej, protože nám ne.. nedal žádný jedovatý sérum, abysme tam pomřeli, jo.
de [DE: Der war letztendlich gut, weil er uns kein.. kein giftiges Serum gegeben hat, damit wir da sterben, ja.]
00:52:59 Opravdu nás zachránil. Takže nebyli všichni zl.. všichni zlí.
de [DE: Er hat uns wirklich gerettet. Es waren also nicht alle bö.. alle böse. ]
00:53:04 Předtím tam byl nějakej ten esesák, kterej tam dělal pokusy na našich lidech, jo.
de [DE: Vorher war da so ein SS-Mann, der hat da Versuche an unseren Leuten gemacht, ja.]
00:53:10 A tenhleten, tenhleten to nebyl. Tamten byl starší a tenhle byl mladej.
de [DE: Und der, der war das nicht. Der war älter und dieser andere war jung.]
00:53:19 No a pak, pak přišel po.. pochod smrti.
de [DE: Na, und dann, dann kam der To.. Todesmarsch. ]
00:53:23 Jo, v halách už se nevyrábělo poslední měsíce.
de [DE: Ja, in den Hallen ist in den letzten Monaten schon nichts mehr hergestellt wurden. ]
00:53:29 Protože to už tam bylo, nebylo, nebylo z čeho, protože nebyl materiál.
de [DE: Denn da gab es schon nichts mehr, woraus man etwas hätte machen können, denn es war kein Material da.]
00:53:36 Fabriky byly vybombardovaný, tak nemohly samozřejmě zásobovat, že jo.
de [DE: Die Fabriken waren ausgebombt, also die konnten natürlich nicht mehr liefern, nicht wahr.]
00:53:41 Tak tam přebírali nejty na hale, pak i na baráku.
de [DE: Da haben sie die Nieten in der Halle zusammengeklaubt, dann auch in der Baracke. ]
00:53:48 No a pak jsem se uzdravil, tak jsem šel o jeden barák dál.
de [DE: Na, und dann bin ich wieder gesund geworden, dann bin ich um eine Baracke weiter gezogen. ]
00:53:57 A to, to jste měla takovej pocit.. Já vyšel ven, poprvé, zafoukal vítr, já se musel chytit tam, tam dveří, abych neupad, jo.
de [DE: Und da, da hatten Sie so ein Gefühl.. Ich bin herausgekommen, zum ersten Mal, der Wind hat geweht, ich musste mich da, da an der Tür festhalten, damit ich nicht hinfalle, ja.]
00:54:10 To úplně to tělo bylo tak zesláblý, že i ten závan toho větru tak by Vás porazil.
de [DE: Der Körper war da so geschwächt, dass Sie sogar so ein Windstoß umgeworfen hätte. ]
00:54:16 To jsme byli kosti a kůže, no opravdu tam..
de [DE: Wir waren wirklich nur noch Haut und Knochen..]
00:54:20 A to jsme nic nejedli poměrně. Akorát kaši, kaši, vařenou čočku, ráno krajíc chleba.
de [DE: Und da haben wir fast nichts gegessen. Nur Brei, Brei, gekochte Linsen, morgens eine Scheibe Brot.]
00:54:29 A to bylo všechno. Večer čaj.
de [DE: Und das war alles. Abends Tee.]
00:54:34 No, no samozřejmě pak byl ten pochod smrti, který mohli, tak, tak seřadili a šli ven, že jo.
de [DE: Nun, nun dann kam natürlich der Todesmarsch. Wer noch konnte, musste sich einreihen und ging raus, nicht wahr.]
00:54:43 My tam zůstali, nás tam zůstalo asi sto padesát, co jsme nemohli.
de [DE: Wir sind zurückgeblieben. Ungefähr 150 von uns sind geblieben, wer nicht mehr konnte.]
00:54:48 Ještěže, že nám.. že jim nevyšlo, že nás nevyhodili do povětří, jo.
de [DE: Zum Glück ist es.. ist es ihnen nicht eingefallen, uns in die Luft zu jagen, ja.]
00:54:55 To nás tedy zachránilo.
de [DE: Das hat uns gerettet. ]
00:54:59 No a pak jednoho dne takhle vidíme nějaký auto a přijeli Američani.
de [DE: Na, und dann eines Tages sehen wir da so ein Auto und die Amerikaner sind gekommen. ]
00:55:05 To bylo třiadvacátýho dubna.
de [DE: Das war am 23. April.]
00:55:09 No ale jinak, nejhorší bylo, když jsme tam přišli, že ten kápo, co nás tam řadil, tak říkal:
de [DE: Na, aber sonst, das Schlimmste war, als wir da hingekommen sind, dass der Kapo, der uns aufgereiht hat, zu uns gesagt hat:]
00:55:19 „Támhle.. Tadytudy jste přišli a tamhletudy odejdete, jo.“
de [DE: „Dort.. Hier seid ihr reingekommen und da geht ihr wieder raus, ja.“ ]
00:55:23 Támhle jsme přišli vratama a támhle ukazoval na krematorium.
de [DE: Dort sind wir durchs Tor gekommen und da zeigte er aufs Krematorium.]
00:55:28 Takže nic, nic příjemnýho to nebylo.
de [DE: Also das war nichts, das war nichts Angenehmes. ]
00:55:33 No a naštěstí jsme to přežili některý, no.
de [DE: Na, und zum Glück haben es einige von uns überlebt, nicht.]
00:55:39 IV: Jak to vypadalo pak v tom táboře po tom osvobození, když přišli Amer..
de [DE: IV: Wie hat es dann in dem Lager nach der Befreiung ausgesehen, als die Amer..? ]
00:55:43 RL: Prosím?
de [DE: RL: Bitte?]
00:55:44 IV: Jak to vypadalo ve Flossenbürgu po osvobození, když tam přišli Američani?
de [DE: IV: Wie sah es in Flossenbürg nach der Befreiung aus, als die Amerikaner dorthin gekommen sind?]
00:55:50 RL: No tak samozřejmě vězňové si hlídali tábor, že jo, pak viděli auto s Američanama, že jo, tak jim otevřeli.
de [DE: RL: Na, also natürlich haben die Gefangenen das Lager bewacht, nicht wahr, dann haben sie das Auto mit den Amerikanern gesehen, nicht wahr, da haben sie ihnen aufgemacht. ]
00:55:57 Ti přišli dovnitř, tak jsme je všichni obklop.. obklopili.
de [DE: Die sind reingekommen, also haben wir uns alle um sie ver.. versammelt.]
00:56:01 Někteří z nás dokonce jsme chtěli, že aby nám dali uniformy a to, že půjdeme s nima bojovat, protože jsme nevěděli jaká je situace, jo, okolo.
de [DE: Einige von uns wollten sogar, dass sie uns Uniformen geben und so, dass wir mit ihnen in den Kampf ziehen, weil wir nicht gewusst haben, wie die Situation ist, ja, rund herum.]
00:56:14 A oni řekli: „Už nemusíte, vy se budete jenom zotavovat, protože, co jste zažili, tak si musíte odpočinout.“
de [DE: Und sie haben gesagt: „Das müsst ihr nicht mehr. Ihr werdet euch nur erholen, denn nachdem, was ihr erlebt habt, müsst ihr euch ausruhen.“ ]
00:56:24 A.. No tak s Američanama, s Američanama jsme se vítali, že jo, přinesli nám potraviny.
de [DE: Und.. Na, also die Amerikaner, die Amerikaner haben wir begrüßt, nicht wahr, sie haben uns Lebensmittel gebracht. ]
00:56:31 No, mohli jsme, mohli jsme se volně pohybovat.
de [DE: Na, wir konnten uns, wir konnten uns frei bewegen. ]
00:56:36 Stalo se mi, že když jsme se trochu sebrali, tak jsme chodili tam po okolí se podívat, kde jsme a jak to vypadá venku.
de [DE: Es ist mir passiert, dass sobald wir uns ein bisschen aufgerappelt hatten, da haben wir uns rund um das Lager herum umgeschaut, wo wir sind und wie es draußen aussieht. ]
00:56:46 Po táboře taky jsme všude nemohli, když.. dokud tam byli Němci, že jo.
de [DE: Auch im Lager haben wir nicht überall hin gekonnt, als.. solange die Deutschen noch da waren, nicht wahr.]
00:56:51 Tam pak jsme našli v jednom baráku až do stropu samý protézy.
de [DE: Da haben wir dann in einer Baracke bis unter die Decke nur Prothesen gefunden.]
00:57:00 V dalším pak byly nějaký dokonce kosti zase naskládaný lidský.
de [DE: In einer anderen waren dann wiederum sogar aufgestapelte menschliche Knochen. ]
00:57:08 No a před táborem byl, bylo skladiště osobních věcí, že jo, co jsme, v čem jsme přišli a podobně.
de [DE: Na, und vor dem Lager war, war das Magazin für die persönlichen Dinge, nicht wahr, mit denen, in denen wir gekommen waren und ähnliches.]
00:57:16 A tam to udělali jednoduše.
de [DE: Und da haben sie es ganz einfach gemacht. ]
00:57:17 Venkovský komanda měly pruhovaný šaty, a co byly vnitřní, tak dostávaly šaty po mrtvejch, jo.
de [DE: Die Außenkommandos hatten gestreifte Kleider, und die, die drinnen waren, die haben die Kleidung von den Toten bekommen, ja.]
00:57:28 Když jsme, když jsme přišli z toho, když jsme tam přišli na ten přijímací tábor, na ten malej, tak tam jsme museli odevzdat naše věci.
de [DE: Als wir, als wir in das, als wir da ins Aufnahmelager gekommen sind, in das kleine, da mussten wir dort unsere Sachen abgeben.]
00:57:38 Šaty, co jsme měli, a dostali jsme, dostali jsme jiný, jo.
de [DE: Die Kleider, die wir hatten und wir haben, wir haben dafür andere bekommen, ja.]
00:57:41 Taky civilní, ale ty měly na zádech pruh, jo a po stranách ještě z každý strany jeden menší.
de [DE: Auch zivile, aber die hatten einen Streifen auf dem Rücken, ja, und an den Seiten noch auf jeder Seite einen kleineren. ]
00:57:49 Od barvy, že jo, většinou to byla červená nebo bílá.
de [DE: Von der Farbe her, nicht wahr, war der meistens rot oder weiß.]
00:57:53 No v tom pak jsme chodili. Když jsme, když jsme je roztrhali, obnosili, tak jsme dostali zase další, jo.
de [DE: Na, darin sind wir dann rumgelaufen. Wenn die zerrissen und abgetragen waren, dann haben wir wieder andere bekommen, ja.]
00:57:59 Tak to říkali tam a určitě, určitě to byla pravda, že to jsou šaty po těch, že nosíme šaty po těch mrtvejch, jo.
de [DE: Also haben sie uns dort gesagt und sicher, sicher war das die Wahrheit, dass das die Kleider der, dass wir die Kleider der Toten tragen, ja.]
00:58:06 A oni věděli stejně, že se nikdo nevrátí odtamtud, že jo.
de [DE: Und sie haben sowieso gewusst, dass von dort niemand zurückkehrt, nicht wahr. ]
00:58:10 Oni si nedělali nějaký starosti, co bude, až..
de [DE: Die haben sich keine Sorgen darum gemacht, was kommt, bis..]
00:58:15 IV: Kdy jste se pak dostal domů a jak?
de [DE: IV: Wann sind Sie dann nach Hause gekommen und wie?]
00:58:18 RL: No tak to bylo poměrně jednoduchý.
de [DE: RL: Na, das war verhältnismäßig einfach. ]
00:58:21 Od tamtud nás Američani nás.. Tam jsme byli asi měsíc.
de [DE: Die Amerikaner haben uns von dort.. Da waren wir ungefähr einen Monat. ]
00:58:25 Pak nás naložili na, na náklaďáky a jeli jsme o pár kilometrů dál.
de [DE: Dann haben sie uns auf, auf Lastwagen geladen und wir sind ein paar Kilometer weiter gefahren. ]
00:58:33 Tam byl vo.. bejvalej vojenskej tábor.
de [DE: Da war ein Mi.. ein ehemaliges Militärlager. ]
00:58:36 Tam jsem byl asi čtrnáct dní nebo tejden.
de [DE: Da war ich ungefähr 14 Tage oder eine Woche. ]
00:58:40 Zase nás Američani zásobovali jídlem, že jo, se o nás starali.
de [DE: Wieder haben uns die Amerikaner mit Lebensmitteln versorgt, nicht wahr, sich um uns gekümmert. ]
00:58:45 Tam se bydlelo nějak v těch barákách vojenskejch, no.
de [DE: Da haben wir irgendwie in den Militärbaracken gewohnt, nicht.]
00:58:48 Pak zase jednou přijely, přijely náklaďáky, tak jsme na.. tak nás naložili na ně a jeli jsme do Weidenu.
de [DE: Dann sind einmal wieder Lastwagen gekommen, also sind wir nach.. sie haben uns auf sie aufgeladen und wir sind nach Weiden gefahren. ]
00:58:59 Ve Weidenu jsou veliký kasárna, ony tam asi budou ještě dneska taky.
de [DE: In Weiden sind große Kasernen, die wird es da wahrscheinlich auch noch heute geben. ]
00:59:06 A tak jsme se tam.. tak nás tam ubytovali v těch kasárnách.
de [DE: Und also haben wir uns dort.. also haben sie uns in diesen Kasernen untergebracht. ]
00:59:10 Tam jsme měli volnej pohyb, tam jsme chodili po okolí, jo.
de [DE: Da konnten wir uns frei bewegen, da sind wir in der Umgebung herumgelaufen, ja.]
00:59:14 {směje se} Naši i další dokonce chodili po vesnici a žebrali o vejce, jo.
de [DE: {lacht} Unsere Leute und andere sind sogar durch die Dörfer gelaufen und haben um Eier gebettelt, ja.]
00:59:22 Tak oni taky toho moc neměli Němci.
de [DE: Also die Deutschen hatten auch nicht viel. ]
00:59:26 No mně to stačilo, co nám dali Američani, ale jsem někdy.. Ale chodil jsem s nima jen tak pro zajímavost, jaká je tam krajina, kde vlastně jsme, jo.
de [DE: Na, mir hat gereicht, was uns die Amerikaner gegeben haben, aber ich bin manchmal.. Aber ich bin nur so aus Neugier mit ihnen gelaufen, wie da die Landschaft ist, wo wir eigentlich sind, ja.]
00:59:34 Tam kolem takový poznávací výlety.
de [DE: Da drum herum solche Erkundungstouren. ]
00:59:37 Tam jsem byl asi čtrnáct dní.
de [DE: Da war ich wahrscheinlich 14 Tage. ]
00:59:42 No a jednoho dne nás zase naložili a jeli jsme domů.
de [DE: Na, und eines Tages haben sie uns wieder aufgeladen und wir sind nach Hause gefahren.]
00:59:48 To jsme jeli přes Domažlice, že jo.
de [DE: Da sind wir über Domažlice / Taus gefahren, nicht wahr.]
00:59:56 No myslím, že nás dovezli až do Prahy.
de [DE: Na, ich glaube, dass sie uns bis nach Prag gebracht haben. ]
01:00:07 Jo. No tak tam bylo.. Tam jsme měli vojenskej příděl.
de [DE: Ja. Nun also da war.. Da haben wir Militärrationen bekommen. ]
01:00:13 Bejvalý DDÚ, tam už to bylo normální.
de [DE: Die ehemalige DDÚ, dort war es da schon normal. ]
01:00:21 Co tam byli Hitlerjugend, tak ty nám tam museli, ty nám museli chodit uklízet na ty, na pokoje, jo.
de [DE: Die da in der Hitlerjugend waren, also die mussten, die mussten da kommen und die Zimmer sauber machen, ja.]
01:00:30 No tam už to šlo. Tam už jsme dejchali svobodnej vzduch.
de [DE: Na, da ging es schon. Da haben wir schon freie Luft geatmet.]
01:00:36 IV: Pane Luko, můžeme pokračovat teďko ještě, jak jsme skončili?
de [DE: IV: Herr Luka, können wir jetzt noch einmal da weiter machen, wo wir aufgehört haben?]
01:00:41 Eh.. Jak jste se teda vrátil do Prahy?
de [DE: Äh.. Wie sind Sie nach Prag zurückgekehrt?]
01:00:44 RL: Jo tak jsme, jsme jeli přes.. do Domažlic, do Plzně.
de [DE: RL: Ja, also wir sind über.. nach Domažlice gefahren, nach Pilsen. ]
01:00:53 Po cestě samozřejmě vystupoval, vystupoval každej, kde tam měl blízko bydliště, že jo.
de [DE: Auf dem Weg ist natürlich jeder ausgestiegen, der in der Nähe sein Zuhause hatte, nicht wahr.]
01:01:01 A myslím si, myslím, že zbytek jsme jeli až do Prahy.
de [DE: Und ich glaube, ich glaube mit dem Rest sind wir bis nach Prag gefahren.]
01:01:11 IV: To jste jeli autem nebo vlakem?
de [DE: IV: Sind Sie mit dem Auto oder mit dem Zug gefahren?]
01:01:13 RL: Ne, na těch náklaďákách vojenskejch.
de [DE: RL: Nein, auf diesen Militär-Lastwagen. ]
01:01:18 Nás dovezli až.. jo, až do Prahy nás dovezli.
de [DE: Sie haben uns bis.. ja, bis Prag haben sie uns gebracht. ]
01:01:23 Jsme měli štěstí, že jsme se nemuseli dlouho trmácet někde.
de [DE: Wir hatten Glück, dass wir uns nicht irgendwo lange abmühen mussten.]
01:01:27 O jídlo jsme měli postaráno, tam bylo.. To jsme fasovali jako vojáci.
de [DE: Für Essen war auch gesorgt, dort war.. Das haben wir kostenlos bekommen wie die Soldaten.]
01:01:36 IV: Co jste dělal po osvobození?
de [DE: IV: Was haben Sie nach der Befreiung gemacht?]
01:01:40 RL: No tak, šel jsem dělat, šel jsem dělat do fabriky.
de [DE: RL: Naja, ich bin arbeiten gegangen, ich bin in die Fabrik arbeiten gegangen. ]
01:01:51 Jsem tady, jsem to měl blízko, tak jsem šel dělat do Tatrovky.
de [DE: Ich hatte es hier, ich hatte es nicht weit, also habe ich im Tatra-Werk gearbeitet. ]
01:01:55 Tam jsem byl pak nějakej, nějakej rok a pak nakonec jsem skončil v pivovaře, no.
de [DE: Da war ich dann so, so etwa ein Jahr, und letztendlich bin ich in der Brauerei gelandet, nicht.]
01:02:03 IV: Vrátil jste se k.. k mamince?
de [DE: IV: Sind Sie zu.. zu Ihrer Mutter zurückgekehrt?]
01:02:05 RL: Jo jo, vrátil jsem se domů.
de [DE: RL: Ja ja, ich bin nach Hause zurückgekehrt. ]
01:02:10 Tady to taky nebylo, že jo, nějak zvlášť pěkný.
de [DE: Hier war es auch nicht, nicht wahr, irgendwie sonderlich schön. ]
01:02:12 Tady bylo něco vybombardovaný, některý lidi nežili, co byli známí.
de [DE: Hier war etwas zerbombt, einige Bekannte haben nicht mehr gelebt. ]
01:02:21 No poměrně celkem to ještě šlo, no, jsme se většinou shledali všichni.
de [DE: Na, im Allgemeinen ging es noch verhältnismäßig gut, nicht, die Mehrheit von uns hat sich wieder zusammengefunden.]
01:02:27 IV: Měl jste nějaké zdravotní potíže ještě po tom věznění?
de [DE: IV: Hatten Sie noch irgendwelche Gesundheitsbeschwerden nach der Haft?]
01:02:33 RL: No akorát s nohama a s tím se nedalo nic dělat jako tak..
de [DE: RL: Na, eben mit den Beinen und damit ließ sich nichts machen wie also..]
01:02:37 To zůstalo, tak jak to bylo, to mi omrzly nohy.
de [DE: Das ist geblieben, so wie es war, da sind mir die Beine erfroren. ]
01:02:41 No tam bylo, tam byly strašný zimy.
de [DE: Na, da waren, da waren schreckliche Winter.]
01:02:48 To taky napadl za, za noc napadlo přes půl metru sněhu a ráno nás barákovej vyhnal ven, každej stoličku a musel jsem hrabat sníh kvůli nástupu.
de [DE: Da ist nachts auch mal mehr als ein halber Meter Schnee gefallen und morgens hat uns der Blockälteste rausgetrieben, jeder hat einen Schemel genommen und ich musste Schnee räumen wegen dem Appell. ]
01:03:01 No a pak teprve jsme šli do práce.
de [DE: Na, und dann erst sind wir in die Arbeit gegangen. ]
01:03:03 Tam byla taková zima, že jsem měl na sobě tři.. jedenáct dek a ještě, ještě mi byla zima.
de [DE: Da war so eine Kälte, dass ich drei.. elf Decken übereinander hatte und immer noch, immer noch war mir kalt. ]
01:03:11 Tam zimy byly strašný.
de [DE: Die Winter da waren schrecklich.]
01:03:13 IV: A potom po válce jste teda šel pracovat tady.. na Smíchov?
de [DE: IV: Und nach dem Krieg sind Sie hier.. in Smíchov arbeiten gegangen?]
01:03:17 RL: Jo, jsem pracoval tady na Smíchově. Tady byla Tatrovka vagónka.
de [DE: RL: Ja, ich habe hier in Smíchov gearbeitet. Hier war die Tatra-Waggonfabrik. ]
01:03:25 No pak jsem dělal v Chiraně. Tam vyráběli rentgeny.
de [DE: Na, dann habe ich bei der Firma Chirana gearbeitet. Da haben sie Röntgenapparate hergestellt. ]
01:03:34 No a nakonec jsem skončil v pivovaře.
de [DE: Na, und zum Schluss bin ich in der Brauerei gelandet. ]
01:03:38 Ch.. Chirana, to je tady v Modřanech a to je, to pak pro mě bylo poměrně daleko, tak jsem šel dělat do pivovaru.
de [DE: Ch.. Chirana, das ist hier in Modřany und das ist, das war dann für mich schon recht weit, also bin ich zur Brauerei gegangen. ]
01:03:48 Nakonec to byl ještě nejlepší podnik.
de [DE: Letztendlich war das noch der beste Betreib. ]
01:03:51 Protože pivovar se dodneška stará o důchodce.
de [DE: Weil sich die Brauerei bis heute um die Rentner kümmert. ]
01:03:54 Jiný fabriky ať byly velký, nebo, nebo jak chtěly, tak dneska už na důchodce se vykašlaly, jo.
de [DE: Andere Fabriken, die können so groß sein wie sie wollen, also die scheren sich heute nicht mehr um die Rentner, ja. ]
01:04:01 Tady se scházíme vždycky jednou za, za.. jednou za rok, popovídáme si, ono je to celkem milý.
de [DE: Hier treffen wir uns immer einmal im, im.. einmal im Jahr, wir schwatzen miteinander, das ist ganz nett.]
01:04:08 IV: Eh.. Žádal jste někdy o nějaké odškodnění po válce za věznění?
de [DE: IV: Äh.. Haben Sie irgendwann nach dem Krieg um eine Entschädigung für die Haft angesucht?]
01:04:14 RL: Ne.
de [DE: RL: Nein.]
01:04:21 Když jsme se vrátili, tak jsem zjistil, že hodně lidí, který za války byli tiše, se vším byli spokojený, nehnuli prstem pro druhý,
de [DE: Als wir zurückgekommen sind, da habe ich festgestellt, dass eine Menge Leute, die während des Krieges still und mit allem zufrieden waren, die für andere den Finger nicht krumm gemacht haben, ]
01:04:35 tak najednou jsem zjistil po válce, že mají řadu vyznamenání, zásluhy.
de [DE: also auf einmal habe ich nach dem Krieg festgestellt, dass diese Leute eine Reihe Auszeichnungen haben, Verdienste. ]
01:04:42 Pak mě všechno otrávilo, a tak jsem se, tak jsem o nic neměl zájem.
de [DE: Da war mir alles zuwider, und so habe ich mich, so hatte ich an nichts mehr Interesse.]
01:04:47 Já jsem zjistil, že, že jsem rád, že jsem se vrátil a..
de [DE: Ich habe gemerkt, dass, dass ich froh bin, dass ich zurückgekehrt bin und.. ]
01:04:54 Akorát jsem dostal {směje se} jako vězeň osvobozenej, jsem dostal poukázku na boty a, a na šaty.
de [DE: Das einzige war {lacht}, dass ich als befreiter Gefangener einen Bezugsschein für Schuhe und, und für Kleider bekommen habe.]
01:05:06 To bylo všechno.
de [DE: Das war alles.]
01:05:08 IV: A s nějakými jinými věz.. spoluvězni jste se po válce ještě stýkal?
de [DE: IV: Und mit einigen anderen Gef.. Mitgefangenen hatten Sie nach dem Krieg noch Kontakt?]
01:05:12 RL: Jó, tak jsme se scházeli vždycky tak jednou za rok někde v Praze.
de [DE: RL: Ja, also wir haben uns immer so einmal im Jahr irgendwo in Prag getroffen.]
01:05:18 Naposled asi před pěti lety.
de [DE: Zuletzt wohl so vor fünf Jahren.]
01:05:22 To nás organizoval nějakej Volf, tak.. Ten tam byl zavřenej s tátou ve Flossenbürku.
de [DE: Das hat ein gewisser Volf für uns organisiert, also.. Der war mit seinem Vater in Flossenbürg interniert. ]
01:05:30 Bohužel už taky umřel před pěti lety.
de [DE: Leider ist er auch schon vor fünf Jahren verstorben. ]
01:05:35 A pořád se nás scházelo míň a míň.
de [DE: Und immer sind weniger und weniger von uns zusammengekommen. ]
01:05:38 A nakonec na poslední schůzi nás tam bylo asi pět.
de [DE: Und zum Schluss auf dem letzten Treffen waren wir wahrscheinlich fünf. ]
01:05:44 No dokud to organizoval, organizoval Miloš Volf, tak jako jsme o sobě věděli.
de [DE: Na, solange Miloš Volf das organisiert hat, da haben wir voneinander gewusst]
01:05:49 No jenomže odešel a těch pár, ti chlapci, co jsme zbyli, tak už bylo těžký, aby se toho někdo chopil, když nevíme o tom druhým.
de [DE: Nun, nur dass er gestorben ist und die paar, wir Jungs, die übriggeblieben sind, da war es schon schwer, dass das jemand weitermacht, wenn einer nichts von dem anderen weiß. ]
01:06:02 Bylo to taky dobrý, zavzpomínali jsme si.
de [DE: Die Treffen waren auch gut, wir haben uns erinnert. ]
01:06:07 Byli jsme rádi, že jsme živý, že jsme se potkali ještě po tom všem.
de [DE: Wir waren froh, dass wir noch leben, dass wir uns nach alldem noch wiedergesehen haben.]
01:06:15 IV: Můžu se zeptat na Váš rodinný život po válce?
de [DE: IV: Darf ich nach Ihrem Familienleben nach dem Krieg fragen? ]
01:06:19 Jestli se můžu zeptat na Váš rodinný život po válce?
de [DE: Ob ich nach Ihrem Familienleben nach dem Krieg fragen darf?]
01:06:22 RL: No tak normálně.
de [DE: RL: Na, so normal. ]
01:06:26 Já jsem žádnej neměl, žil jsem s naší rodinou pohromadě.
de [DE: Ich habe keine Familie gehabt, ich habe mit unserer Familie zusammengewohnt. ]
01:06:29 Pak když jsme se rozešli všichni, tak jsem zůstal sám.
de [DE: Als wir dann alle auseinander gegangen sind, da bin ich allein geblieben.]
01:06:32 IV: V jaké skupině vězňů jste byl? Jaký jste měl trojúhelník?
de [DE: IV: In welcher Gruppe von Gefangenen waren Sie? Welches Dreieck hatten Sie?]
01:06:37 RL: Hm.. Politickej. Červenej.
de [DE: RL: Hm.. Politisch. Rot.]
01:06:50 IV: Pak jsem se Vás ještě chtěla zeptat na ten model letadla, který jste předal do Flossenbürgu.
de [DE: IV: Dann wollte ich Sie noch nach dem Flugzeugmodell fragen, das Sie nach Flossenbürg übergeben haben. ]
01:06:59 Mohl byste říct, jak vzniknul a jak Vy jste se pak k tomu modelu dostal?
de [DE: Könnten Sie sagen, wie es entstanden ist und wie Sie an das Modell herangekommen sind? ]
01:07:07 Kdo ho vyrobil?
de [DE: Wer hat es gebaut? ]
01:07:09 RL: Prosím?
de [DE: RL: Bitte?]
01:07:10 IV: Ten model letadla.
de [DE: IV: Das Flugzeugmodell.]
01:07:12 Můžete vyprávět, jak to vzniklo, ten model?
de [DE: Können Sie erzählen, wie es entstanden ist, das Modell?]
01:07:15 RL: No ono... No to právě už jsme.. už bylo po osvo.. osvobození a..
de [DE: RL: Ja, also... Na, da waren wir eben schon.. das war schon nach der Be.. Befreiung und..]
01:07:21 Vlastně po odchodu, po odchodu, es.. po odchodu toho transportu, jo, protože tam ještě Američani nebyli.
de [DE: Eigentlich nach dem Abgang, nach dem Abgang.. nach dem Abgang des Transportes, ja, denn die Amerikaner waren noch nicht da. ]
01:07:29 No a už jsme mohli chodit.
de [DE: Na, und wir konnten schon herumlaufen. ]
01:07:30 My jsme tam šli ven, protože bránu hlídali naši, jo, vězňové, a tak jsme chodili tam po těch barákách, co tam byli esesáci.
de [DE: Wir sind da rausgegangen, denn unsere Leute haben das Tor bewacht, ja, die Gefangenen, und so sind wir da auch durch die Baracken gelaufen, wo die SS-Leute gewesen sind. ]
01:07:40 Co byly kanceláře a tak, co tam bylo jako, tak jsme..
de [DE: Wo die Büros waren und also, was da alles war, also sind wir..]
01:07:44 No a tam jsem našel, tam jsem našel ten model toho letadla, jo.
de [DE: Na, und da habe ich, da habe ich dieses Flugzeugmodell gefunden, ja. ]
01:07:50 No vzal jsem si ho na památku.
de [DE: Na, ich habe es mir als Andenken mitgenommen.]
01:07:54 IV: A kdo ho vyrobil, víte? Kdo ho vyrobil, to letadlo?
de [DE: IV: Und wer hat es hergestellt, wissen Sie das? Wer hat das Flugzeug hergestellt?]
01:07:58 RL: Toho neznám. To dělal nějakej vězeň.
de [DE: RL: Das weiß ich nicht. Das hat irgendein Gefangener gemacht. ]
01:08:01 Oni to tam dělali vězňové, aby se zalíbili mocipánům, že jo, aby se.. buď esesákům nebo, který je hlídali, anebo barákovejm.
de [DE: So was haben da die Gefangenen gemacht, um den Machthabern zu gefallen, nicht wahr, damit.. Entweder den SS-Männern oder, die sie bewacht haben, oder den Blockältesten. ]
01:08:11 Tak pro ně dělali různý takovýhle ty věci.
de [DE: Also für die haben sie verschiedene solche Sachen gemacht. ]
01:08:15 No a tam někdo udělal z plexiskla udělal celkovej pohled na, na hrad, jo, v barevným.
de [DE: Na, und da hatte jemand aus Plexiglas eine Gesamtansicht der, der Burg gemacht, ja, in Farbe.]
01:08:25 A.. Bylo to asi takhle velký, takhle vysoký a bylo to, bylo to ručně malovaný ještě nějakejma barvama vodovejma nebo čím.
de [DE: Und.. Die war ungefähr so groß, so hoch, und sie war, sie war noch handbemalt mit Wasserfarben oder so.]
01:08:36 A dovnitř si mohl dát žárovku, a takže to svítilo, jo.
de [DE: Und innen konnte eine Glühbirne rein, so dass es leuchtete, ja.]
01:08:41 Takže to bylo pro mě moc velký zase, já jsem vzal něco menšího, no.
de [DE: Also das war für mich wiederum zu groß, ich habe mir etwas Kleineres genommen, nicht.]
01:08:44 Takže kdo to udělal, nevím.
de [DE: Also wer das gemacht hat, weiß ich nicht. ]
01:08:47 Tam toho bylo spousta.
de [DE: Da gab es jede Menge davon. ]
01:08:53 Takže autor je neznámej.
de [DE: Also der Urheber ist unbekannt.]
01:08:55 IV: A nějakou jinou památku ještě na Flossenbürg jste si vzal nebo máte?
de [DE: IV: Und haben Sie noch ein anderes Andenken an Flossenbürg mitgenommen oder im Besitz?]
01:09:00 RL: No akorát peníze lágrový.
de [DE: RL: Na, eben noch Lagergeld. ]
01:09:06 Jinak nic. Ono taky co tam, co tam bylo brát?
de [DE: Sonst nichts. Was hätte man auch nehmen sollen?]
01:09:11 IV: Tak Vám děkuju. Děkuju Vám za rozhovor.
de [DE: IV: Dann vielen Dank. Ich danke Ihnen für das Interview.]
01:09:13 RL: No byl tam jeden vězeň, kterej, myslím Morkes se jmenoval.
de [DE: RL: Na, da war ein Gefangener, der, ich glaube er hieß Morkes. ]
01:09:16 Je taky v těch publikacích, jsou o něm zmínky, kterej tam našel v tom SS-táboře, našel někde fotoaparát.
de [DE: Er ist auch in den Publikationen, es gibt Aufzeichnungen über ihn. Der hat da in dem SS-Lager irgendwo einen Fotoapparat gefunden. ]
01:09:23 Zaprvé fotografoval různý věci, vyfotografoval to krematorium, vyfotografoval tam ty.. ty protézy a různý jiný věci, jo.
de [DE: Zuerst hat er verschiedene Dinge fotografiert, er hat das Krematorium fotografiert, er hat die.. die Prothesen dort und verschiedene andere Dinge fotografiert, ja. ]
01:09:36 Člověk tenkrát ten nápad neměl, nebo nějak, aby na to myslel, něco takovýho vyk.. takovýho udělal.
de [DE: Das ist einem damals gar nicht eingefallen, oder irgendwie, an so etwas zu denken, so etwas.. so etwas zu machen.]
01:09:41 No zaptať pánbůh, chytil se toho on.
de [DE: Na, Gott sei Dank hat er daran gedacht. ]
01:09:43 Pak nám ty fotografie ukazoval kdosi v šestačtyřicátým.
de [DE: Die Fotos hat uns dann im Jahr 1946 jemand gezeigt.]
01:09:48 Jsme se tenkrát sešli v nějaký restauraci tam na Starým městě, tak nám to ukazoval.
de [DE: Damals haben wir uns in einem Restaurant dort in der Altstadt getroffen, da hat er es uns gezeigt.]
01:09:57 No tak člověk neměl žádnej zájem nějak něco takhle.
de [DE: Na, also das hat einen damals überhaupt nicht interessiert so etwas. ]
01:10:03 Protože jsme byli rádi, že jsme, že jsme to přežili a pak že jsme se dostali domů a..
de [DE: Weil wir froh waren, dass wir, dass wir das überlebt haben und dass wir dann wieder nach Hause gekommen sind und..]
01:10:10 A.. Akorát jsme měli hody a taky to nebylo ono.
de [DE: Wir hatten zwar reichlich zu essen, aber das war auch nicht das Wahre. ]
01:10:15 Některý, některý tam umřeli po osvobození jenom z toho důvodu, že se přejedli, protože ten žaludek byl zesláblej a najednou měl možnost jíst, co chtěl.
de [DE: Einige, einige sind nach der Befreiung nur deshalb gestorben, weil sie sich überessen haben, denn der Magen war geschwächt und auf einmal hatten sie die Möglichkeit, zu essen, was sie wollten. ]
01:10:28 A zkrátka on jim to nestačil to pobrat a umírali, jo.
de [DE: Und kurzum, ihr Magen ist damit nicht fertig geworden und sie sind gestorben, ja.]
01:10:35 Bylo to smutný, byla to tragédie, ale taky jich tam pár zůstalo jen kvůli tomuhle.
de [DE: Das war traurig, das war eine Tragödie, aber ein paar sind nur deswegen dort geblieben. ]
01:10:41 Protože ne.. když nemáte a najednou máte všeho dost, no.
de [DE: Weil.. wenn Sie erst gar nichts haben und dann auf einmal haben Sie von allem zuviel, nicht.]
01:10:45 My pak jsme chodili na.. jsme šli do kuchyně.
de [DE: Wir sind dann herumgelaufen zu.. wir sind in die Küche gegangen. ]
01:10:47 Tam bylo skladiště, tam byli mořský šneci nakládaný. To byla pochoutka.
de [DE: Da war ein Lager, da gab es eingelegte Meeresschnecken. Das war eine Delikatesse.]
01:10:56 Tak jsme si aspoň to dali, že jo, než nám při.. Američani přivezli zásoby.
de [DE: Also haben wir wenigstens das gegessen, nicht wahr, bis uns die.. bis die Amerikaner Vorräte gebracht haben. ]
01:11:00 No pak už to bylo dobrý.
de [DE: Na, dann war es schon gut. ]
01:11:05 No ale zaplať pánbůh, tak jsme to přežili, no.
de [DE: Na, aber Gott sei Dank, dass wir das überlebt haben, nicht.]
01:11:07 IV: A s těmi skauty z té Vaší skupiny jste se pak ještě vídal po válce?
de [DE: IV: Und mit den Pfadfindern aus Ihrer Gruppe haben Sie sich nach dem Krieg noch getroffen?]
01:11:14 RL: No pak jsme se po válce sešli, kde, kde se co vrátil, tak byl zase, byl zase v jinejch, v jinejch oddílech, jo.
de [DE: RL: Na, dann nach dem Krieg haben wir uns getroffen. Wer, wer zurückgekommen ist, der ist wieder, der ist wieder in andere, in andere Gruppen gekommen, ja.]
01:11:20 Pochopitelně za dva.. dva měsíce po revoluci nikdo nečekal, až někdo přijde, že jo.
de [DE: Verständlicherweise nach zwei.. zwei Monate nach der Revolution hat niemand erwartet, dass noch jemand kommt, nicht wahr.]
01:11:27 Pak jsem si zas.. pak jsem měl svůj oddíl jinej a šlo to všechno dál jako, jako před válkou.
de [DE: Dann habe ich mir wieder.. dann hatte ich eine andere Gruppe und das alles ging weiter wie, wie vor dem Krieg.]
01:11:38 Někdy po Velikonocích šli, šli ven tam po táboře.
de [DE: Irgendwann nach Ostern sind die da raus durchs Lager gegangen. ]
01:11:42 V neděli jsme se tam procházeli po táboře, jo.
de [DE: Am Sonntag sind wir da durchs Lager gestreift, ja.]
01:11:45 Když bylo teplo, tak tam hrála hudba na place nebo hráli kopanou.
de [DE: Wenn es warm war, dann hat da auf dem Platz Musik gespielt oder sie haben Fußball gespielt.]
01:11:51 No a tam jak byl ten, jak byly ty lázně, tak tam byly kolem dokola naskládáný tři sta mrtvejch Francouzů, jo.
de [DE: Na, und da wo das, wo die Wäscherei war, also da waren rund herum 300 tote Franzosen aufgestapelt, ja.]
01:12:01 To jim tam přijel nějakej transport a oni to nevydrželi, tak jim umrzli ve vlaku, jo.
de [DE: Da ist ein Transport angekommen und sie haben es nicht überstanden und sind ihnen im Zug erfroren, ja.]
01:12:07 Jeli v otevřených vagónech.
de [DE: Sie sind in offenen Waggons gefahren. ]
01:12:10 Taky to nebyl žádnej příjemnej pohled.
de [DE: Das war auch kein schöner Anblick. ]
01:12:14 Jako na, na podzim ve čtyřiačtyřicátým, tak tam přivezli Poláky. Transport Poláků, celý rodiny, každej napakovanej.
de [DE: Wie im, im Herbst im Jahr '44, da haben sie Polen gebracht. Einen Transport Polen, ganze Familien, alle schwer beladen. ]
01:12:25 Tak taky: muži zvlášť, ženy zvlášť, děti zvlášť.
de [DE: Also da auch: Männer extra, Frauen extra, Kinder extra. ]
01:12:29 Zavazadla taky jinam.
de [DE: Gepäck auch woanders hin. ]
01:12:31 Teď to všechno roztřídili, zavazadla tam nechali.
de [DE: Nun haben sie das alles auseinandersortiert, das Gepäck haben sie da gelassen.]
01:12:35 A ženy odvezli pryč do tábora ženskýho a muže nechali tam, jo, u nás.
de [DE: Und die Frauen haben sie ins Frauenlager weggebracht und die Männer haben sie da gelassen, ja, bei uns.]
01:12:41 Řekli jim, že jedou na práci do Německa, jo, no a skončili v koncentráku.
de [DE: Sie haben ihnen gesagt, dass sie zur Arbeit nach Deutschland fahren, ja, na und sie sind im KZ gelandet. ]
01:12:46 To bylo nějak po tom povstání tam ve Varšavě nebo kde.
de [DE: Das war irgendwie nach diesem Aufstand da in Warschau oder wo.]
01:12:51 No to taky byla perlička.
de [DE: Na, das war auch noch interessant.]
01:12:53 Jednou v neděli tam pověsili pět vězňů najednou na fotbalový brance.
de [DE: Einmal am Sonntag haben sie da fünf Gefangene auf einmal am Fußballtor aufgehängt. ]
01:12:59 Ty dělali, dělali tam.. v SS kantýně a kradli, jo.
de [DE: Die haben da in der, in.. der SS-Kantine gearbeitet und geklaut, ja.]
01:13:08 No chtěli si přilepšit, že jo, no. Tak jim na to přišli, tak je bez milosti pověsili.
de [DE: Na, sie wollten sich verbessern, nicht wahr, nun. Also sind sie ihnen draufgekommen, da haben sie sie ohne Gnade aufgehängt. ]
01:13:17 Tak to bylo, tak to..
de [DE: Also das war, also das..]
01:13:18 No ty kápové, co věšeli, tak měli za jednoho pověšenýho flašku rumu.
de [DE: Na, die Kapos, die sie aufgehängt haben, haben für jeden Aufgehängten eine Flasche Rum bekommen.]
01:13:24 No, to byla hodnota.
de [DE: Na, das war ein Wert.]
01:13:33 Teď si lidi pomáhali.
de [DE: Jetzt haben sich die Leute geholfen.]
01:13:37 No to bylo všude, no, jak v Terezíně, tak... hlavně Flossenbürg.
de [DE: Na, das gab es überall, nicht, sowohl in Theresienstadt wie auch.. vor allem in Flossenbürg.]
01:13:50 No, měl jsem možnost se tam jít podívat, a abych řek upřímně, tak nechci.
de [DE: Na, ich hatte die Möglichkeit, hinzufahren und mich umzuschauen, aber wenn ich ehrlich bin, dann will ich nicht.]
01:13:58 Protože potom, co jsem tam prožil, tak se mi tam nechce.
de [DE: Denn nach allem, was ich da durchgemacht habe, will ich da nicht mehr hin.]
01:14:04 Nechtěl jsem, když jsem mohl a teďka bych.. ani jet bych tam nemohl, protože nesnáším nějaký delší cestování.
de [DE: Ich wollte nicht, als ich noch konnte, und jetzt könnte ich.. ich könnte nicht mal mehr dahin fahren, denn ich vertrage längeres Reisen nicht mehr. ]
01:14:12 Takže říkám, po tom, co jsem prožil, tak jsem rád, že jsem, že jsem tady a..
de [DE: Also sage ich, nach dem, was ich durchgemacht habe, da bin ich froh, dass ich, dass ich hier bin und..]
01:14:22 No a nakonec tam stojí pár baráků jenom.
de [DE: Na, und letztlich stehen da nur ein paar Baracken. ]
01:14:28 Ale celkem jsme vypadali takhle dost slušně. Nebyli tam lidi vyzáblí nebo podobně.
de [DE: Aber alles in allem haben wir so ganz ordentlich ausgesehen. Die Leute da waren nicht abgemagert oder so.]
01:14:39 Protože tam byla jedna věc, když nemáte co jíst, tak pijete.
de [DE: Denn da war eine Sache, wenn Sie nichts zu essen haben, dann trinken Sie eben. ]
01:14:43 A tamější voda byla těžká, jo, to znamená, že v ní bylo hodně, hodně toho minerálů, jo.
de [DE: Und das dortige Wasser war schwer, ja, das heißt, dass viele, viele Mineralien darin waren, ja. ]
01:14:53 Hodně tam bylo, jak tekla z těch skal tam.
de [DE: Es gab dort viel davon, wie es aus diesen Felsen dort floss. ]
01:14:57 No a že ta voda zůstávala v těle.
de [DE: Na, und dass dieses Wasser im Körper geblieben ist.]
01:14:59 A když, když jsme neměli co jíst, tak se držela v těle a když, když stoupla, to šlo, šlo od nohou.
de [DE: Und wenn, wenn wir nichts zu essen hatten, dann ist es im Körper geblieben und wenn, wenn es gestiegen ist, dann ging, dann ging das vom Bein aus.]
01:15:08 A když stoupla k srdci, tak byl konec, jo.
de [DE: Und wenn es bis zum Herz gestiegen ist, dann war das das Ende, ja.]
01:15:11 Na to hodně lidí tam umřelo. Všechny národnosti.
de [DE: Viele Leute sind daran gestorben. Alle Nationalitäten. ]
01:15:15 Jen kvůli tomuhle, že zkrátka měli v sobě vodu.
de [DE: Nur deshalb, weil sie kurzum Wasser in sich hatten.]
01:15:21 No a tam byl kamarád, kterej tam taky zůstal, mladej kluk, bylo mu asi osmnáct.
de [DE: Na, und da war ein Freund, der auch dort geblieben ist, ein junger Bursche, der war vielleicht so achtzehn. ]
01:15:28 Přišel mu balík, samozřejmě největší zájem měli Němci a Rusové, jo.
de [DE: Für den ist ein Paket gekommen. Das größte Interesse hatten natürlich die Deutschen und die Russen, ja.]
01:15:34 Každej kápo věděl, kdy má přijet balík, na baráku, protože věděl, že tam má ten lísteček, jo.
de [DE: Jeder Kapo wusste, wann ein Paket in die Baracke kommt, weil er wusste, dass er da den Schein hat, ja.]
01:15:41 A když jsme šli s balíkem na sch.. nahoru po schodech, tak už čekali, ten kápo, a klidně se nám hrabal v balíku.
de [DE: Und wenn wir mit dem Paket auf den Trepp.. die Treppen nach oben gingen, dann warteten sie schon, der Kapo, und hat in aller Ruhe in unserem Paket gewühlt. ]
01:15:49 Co se mu líbilo, si sebral a šel, jo.
de [DE: Was ihm gefallen hat, hat er genommen und ist gegangen, ja.]
01:15:54 A běda, kdyby mu někdo nedal, tak druhej den už nežil.
de [DE: Und wehe, wenn es ihm jemand nicht gegeben hat, der hat am nächsten Tag schon nicht mehr gelebt. ]
01:15:58 No buď spad ze skály ve Steinbruchu, když tam dělal, nebo někde měl úraz na nějakým komandě, jo.
de [DE: Na, entweder ist er bei der Arbeit im Steinbruch vom Felsen gestürzt, wenn er da arbeitete, oder er hatte irgendwo einen Unfall auf einem Kommando, ja.]
01:16:05 Nebo zkrátka ráno byl studenej na umejvárně.
de [DE: Oder er lag schlichtweg morgens kalt im Waschraum. ]
01:16:09 Tak nikdo nezjišťoval, proč umřel.
de [DE: Da hat sich niemand erkundigt, woran er gestorben ist.]
01:16:13 Tam byli rádi, když bylo o jednoho míň.
de [DE: Die waren da froh, wenn es einer weniger war.]
01:16:15 A pak tam byli Rusové, nebyli taky žádný pohádkový.
de [DE: Und dann waren da die Russen, mit denen war auch nicht gerade gut Kirschen essen.]
01:16:22 Než je ráno.. Když jsme měli, když jsme měli noční, tak jsme šli ráno.. jsme místo kávy měli polévku, jo.
de [DE: Bevor es Morgen wurde.. Wenn wir, wenn wir Nachtschicht hatten, dann sind wir morgens.. dann hatten wir morgens statt Kaffee Suppe, ja.]
01:16:30 To byl, to byla polévka z roz.. rozstrouhanejch nebo rozemletejch brambor, jo.
de [DE: Das war, das war eine Suppe aus ger.. geriebenen oder zermahlenen Kartoffeln, ja.]
01:16:38 Ono to něco v sobě mělo.
de [DE: Das hatte einen gewissen Gehalt. ]
01:16:40 Tak oni čekali za kuchyní, a když šli takhle ty nosiči s tou polívkou, to byly takhle vysoký barely, to nebyla žádná legrace to nést, jo, dva lidi.
de [DE: Also sie haben hinter der Küche gewartet, und wenn so die Träger mit der Suppe kamen, das waren so hohe Fässer, das war kein Spaß, die zu zweit zu tragen, ja.]
01:16:53 Tak je tam přepadli a odnesli to na svůj barák, jo.
de [DE: Dann haben sie die da überfallen und das in ihre Baracke getragen, ja.]
01:16:56 Takže žádný dobráci taky to nebyli.
de [DE: Also Gutmenschen waren das auch nicht.]
01:16:58 A když Vám přišel balík, tak byli první, který přišli loudit.
de [DE: Und wenn Sie ein Paket bekommen haben, dann waren das die Ersten, die schnorren kamen. ]
01:17:03 A když nedal, tak druhý mu to ukradli. Byli machři v tomhle tom.
de [DE: Und wenn man es nicht hergegeben hat, dann hat es einem der Nächste geklaut. Das waren große Könner in diesem Fach. ]
01:17:11 Měli jsme balík s jídlem pod, pod hlavou, pod polštářem, oni byli takový mazaný, že Vám to vytáhli, aniž to.. ani člověk o tom nevěděl.
de [DE: Wir hatten das Paket mit dem Essen unterm, unterm Kopf, unterm Kopfkissen, aber die waren so gerissen, dass sie es Ihnen herausgezogen haben, ohne dass.. ohne dass man etwas gemerkt hat.]
01:17:25 No a pak tam ještě byl taky jeden případ, tam byl..
de [DE: Na, und dann gab es da noch einen Fall, da war..]
01:17:29 Byla tam maďarská vláda ve čtyřiačtyřicátým celá.
de [DE: Im Jahr 1944 war da die ganze ungarische Regierung. ]
01:17:33 To byli prominenti, ty nedělali, ty tam jenom byli jako rukojmí, jo.
de [DE: Das waren Prominente. Die haben nicht gearbeitet, die waren da nur als Geiseln, ja.]
01:17:39 A byl tam sovětskej plukovník, nějakej, nějakej odborník.
de [DE: Und da war ein sowjetischer Oberst, irgendein, irgendein Fachmann. ]
01:17:44 Ten tam byl až do konce.
de [DE: Der war da bis zum Ende. ]
01:17:47 Asi ho chtěl.. asi ho chtěli využít nějak a on nechtěl, jo.
de [DE: Wahrscheinlich wollten.. wahrscheinlich wollten sie ihn irgendwie ausnutzen und er wollte nicht, ja.]
01:17:53 Tak když, když měl bejt ten trans.. transport smrti, tak ho chtěli popravit, jo.
de [DE: Also als, als dann der Marsch.. Todesmarsch abgehen sollte, da wollten sie ihn hinrichten, ja.]
01:17:59 A on jim utek a pak ho tam někde za táborem roztrhali psi, jo.
de [DE: Und er ist geflohen und dann haben ihn da irgendwo hinter dem Lager die Hunde zerrissen, ja.]
01:18:06 Nebyl, nebyl moc starej, to mu bylo tak kolem pětačtyřiceti.
de [DE: Der war nicht, der war nicht sehr alt. Vielleicht so um die 45. ]
01:18:10 Ten celou dobu, co tam byl, tak chodil v uniformě a byl taky takovej zvláštní vězeň, no.
de [DE: Der hat die ganze Zeit, die er im Lager war, Uniform getragen und war so ein besonderer Gefangener, nicht.]
01:18:18 No a ještě další perlička:
de [DE: Na und noch was Interessantes: ]
01:18:21 Když byl ten skvrnitej tyfus, tak bylo padesát mrtvejch denně.
de [DE: Als der Flecktyphus wütete, da gab es 50 Tote am Tag. ]
01:18:31 A esesáci jednoduše likvidovali lidí spoustu tím, že je pálili.
de [DE: Und die SS-Männer haben eine Menge Leute liquidiert, indem sie sie verbrannt haben. ]
01:18:39 Pálili je vzadu za táborem.
de [DE: Sie haben sie hinter dem Lager verbrannt. ]
01:18:40 Jak byl ten přibyleckej tábor, ten původní, tak za táborem takhle vzadu tam je pálili.
de [DE: Dort, wo das Ankunftslager war, das ursprüngliche, dort hinten hinter dem Lager haben sie sie verbrannt. ]
01:18:47 Byla hromada fošen, hromada mrtvejch, vždycky po pěti, jo, a zase tak to prokládali.
de [DE: Da war ein Haufen Balken, ein Haufen Toter, immer fünf auf einmal, ja, und wieder haben sie das abwechselnd aufeinander gelegt. ]
01:18:53 Pak to polili benzínem a zapálili, jo. To byl strašnej puch.
de [DE: Dann haben sie Benzin drübergeschüttet und alles angezündet, ja. Das war ein schrecklicher Gestank. ]
01:18:59 Anebo tam taky popravovali vzadu, jo, tam pod táborem tam dole.
de [DE: Oder sie haben da hinten auch Hinrichtungen durchgeführt, ja, dort unter dem Lager da unten.]
01:19:06 No a protože stačilo, když Němci někde museli ustoupit, tak přišli večer do tábora, tam odpočítali na každým baráku takových pět, deset Rusů.
de [DE: Na, denn es hat gereicht, wenn die Deutschen irgendwo zurückgedrängt wurden, dann sind sie abends ins Lager gekommen und haben in jeder Baracke so fünf, zehn Russen abgezählt. ]
01:19:19 A pak jsme slyšeli vzadu střelbu, tak je taky popravili, jo.
de [DE: Und dann haben wir hinten Schüsse gehört, da haben sie sie auch hingerichtet, ja.]
01:19:22 Jen kvůli tomu, že ustoupili.
de [DE: Nur deshalb, weil sie einen Rückzug machen mussten.]
01:19:27 IV: A byli tam ještě nějaký jiní prominentní vězni?
de [DE: IV: Und gab es dort noch irgendwelche anderen prominenten Gefangenen? ]
01:19:30 RL: Prosím?
de [DE: RL: Bitte?]
01:19:30 IV: Jestli tam byli ještě nějaký jiní takoví zvláštní vězni, prominenti nějaký, jak jste mluvil..?
de [DE: IV: Ob es dort irgendwelche anderen besonderen Häftlinge gab, irgendwelche Prominenten, wie Sie gesagt haben..?]
01:19:36 RL: Jak jsem vyprávěl o tom, to byl první blok, jo, tam bydlel, tam bydlel ten táborovej, pak ten Lagerkapo a tyhleti vězňové, jo.
de [DE: RL: Wie ich davon erzählt habe, das war der erste Block, ja, da wohnte, da wohnte der Lagerälteste, dann der Lagerkapo und solche Häftlinge, ja.]
01:19:45 A pak byl ještě, ještě tam byli zvláštní vězni, o těch jsme nevěděli.
de [DE: Und dann war da noch, dann waren da noch besondere Gefangene, von denen wir nicht gewusst haben. ]
01:19:50 Ty byli vzadu za ošetřovnou.
de [DE: Die waren hinten hinter der Sanitätsstelle. ]
01:19:54 Tam byl takov.. to byly dřevěný baráky tam, jo.
de [DE: Da waren solch.. das waren hölzerne Baracken da, ja.]
01:19:57 Tam prej byl, jsem se dočetl, tak prej tam byl Canaris, pak tam byl nějakej námořní kapitán anglickej.
de [DE: Angeblich war da, das habe ich gelesen, also angeblich war da Canaris, dann war da irgendein englischer Marinekapitän. ]
01:20:04 Tak ti dva byli popraveni na, na jedný skobě, oba společně a na struně od piana.
de [DE: Also die beiden sind an, an einem Haken aufgehängt worden, beide zusammen und an einer Klaviersaite.]
01:20:14 A pak tam byl taky zvláštní dům, to bylo pro esesáky i pro vězně, takzvanej Sonderbau.
de [DE: Und dann war da ein besonderes Haus, das war für SS-Leute und für Häftlinge, der so genannte Sonderbau. ]
01:20:22 Jo, to byl takovej něco bar nebo něco podobnýho.
de [DE: Ja, das war so eine Bar oder so etwas Ähnliches. ]
01:20:26 Když tam chtěl náš vězeň..
de [DE: Wenn da einer von uns Häftlingen hinwollte..]
01:20:28 Tam byly nuceně ženy, který tam musely dělat prostitutky, jo, esesákům a i vězňům.
de [DE: Da wurden auch Frauen gezwungen, die sich da prostituieren mussten, ja, für SS-Leute und auch für Häftlinge. ]
01:20:36 Vězňové prošli přísnou zdravotní prohlídkou.
de [DE: Die Häftlinge wurden einer strengen ärztlichen Untersuchung unterzogen. ]
01:20:42 Samozřejmě taky museli zaplatit hezkejch pár marek lágrovejch, aby se tam dostal, jo.
de [DE: Natürlich mussten sie auch eine hübsche Summe in Lagermark zahlen, damit sie dort hin durften, ja.]
01:20:49 Já měl známýho z Ostravy, mladej kluk, tak asi kolem dvaceti, ten tam taky chodil.
de [DE: Ich hatte einen Bekannten aus Ostrava, einen jungen Burschen, wahrscheinlich so um die 20, der ist da auch hingegangen. ]
01:20:55 A podle jeho slov, tak si tam vyprávěl s těma vězenkyněma, jo, vždycky s tou, s kterou byl na tom pokoji.
de [DE: Und nach seinen Worten, da hat er sich da mit den weiblichen Häftlingen unterhalten, ja, immer mit der, mit der er auf dem Zimmer war.]
01:21:02 Já mu věřím, protože nakonec ta strava tam nebyla taková, abyste tam mohli skákat, že jo.
de [DE: Ich glaube ihm, denn schließlich war die Verpflegung da nicht so, dass man davon große Sprünge gemacht hätte, nicht wahr.]
01:21:09 Tak mu to vyprávěla, proč.. jak se tam dostala, jo.
de [DE: Also eine hat im erzählt, warum.. wie sie dahin gekommen ist, ja.]
01:21:13 Tak ta jedna prej byla z nějaký komunistický rodiny a rodinu popravili a ji dali tam, jo.
de [DE: Also die eine war angeblich aus einer kommunistischen Familie und die Eltern wurden hingerichtet und sie ist dort hingekommen, ja.]
01:21:21 Tak aspoň, aspoň to snad přežila, no, že jo, měla se dobře aspoň, když tam byla, no.
de [DE: Also wenigstens, wenigstens hat sie es dort wohl überlebt, nun, nicht wahr, es ging ihr wenigstens gut, solange sie dort war, nicht. ]
01:21:27 O tom jsme nevěděli nic.
de [DE: Davon haben wir nichts gewusst. ]
01:21:28 Nám původně toto o těch zvláštních vězních, který byli tady, jo.. jsme taky nic nevěděli.
de [DE: Uns haben sie anfänglich von diesen besonderen Häftlingen, die da waren, ja.. davon haben wir auch nichts gewusst.]
01:21:35 To jsme se dozvěděli až pozdějc, no taky byly ty tajný popravy tam, jo.
de [DE: Davon haben wir erst später erfahren, na, es gab da auch die geheimen Hinrichtungen, ja.]
01:21:39 To, to nebylo veřejně.
de [DE: Das, das war nicht öffentlich.]
01:21:43 IV: A byli ve Vašem bloku ubytováni i nějaký homosexuální vězňové, nebo..?
de [DE: IV: Und waren in Ihrem Block auch homosexuelle Häftlinge untergebracht, oder..?]
01:21:49 Jestli byli ve Vašem bloku ubytováni taky nějací homosexuální vězňové?
de [DE: Ob auch homosexuelle Häftlinge in Ihrem Block untergebracht waren?]
01:21:53 RL: Jo, těch tam bylo taky dost.
de [DE: RL: Ja, von denen gab es da auch einige.]
01:21:56 To byli většinou, to byl každej druhej kápo, každej druhej barákovej.
de [DE: Das war die Mehrheit, das war jeder zweite Kapo, jeder zweite Blockälteste. ]
01:22:02 Že, ten měl svýho takzvanýho Kalfaktora.
de [DE: Der hatte seinen so genannten Kalfaktor. ]
01:22:06 Ten mu uklízel, jo, stlal postel, ten barákovej anebo i kápo a...
de [DE: Der hat für ihn geputzt, ja, das Bett gemacht, für den Blockältesten oder auch für den Kapo und..]
01:22:13 Většina z nich měli tyhlety svoje chlapečky, který dělali pro ně všechno, jo.
de [DE: Und die meisten von ihnen hatten so ihre Jungs, die für sie alles gemacht haben, ja.]
01:22:20 On zas měl výhody, že jo, zas měl lehkou práci nebo vůbec nic nedělal.
de [DE: Die hatten dafür wieder Vorteile, nicht wahr, hatten dafür leichte Arbeit oder mussten gar nichts machen.]
01:22:25 To tam bylo normální.
de [DE: Das war da normal. ]
01:22:28 Člověk nikdy, člověk nikdy nevěděl, vedle koho spí.
de [DE: Man wusste nie, man wusste nie, neben wem man schläft. ]
01:22:34 Taky měli zvláštní označení.
de [DE: Die hatten auch besondere Abzeichen.]
01:22:37 A měli jsme tam zase jednoho kápo, to byl Němec, dokonce myslím Pražák, kterej studoval karlovarskou.. Karlovu univerzitu, taky patřil mezi ně.
de [DE: Und wir hatten da wiederum einen Kapo, der war Deutscher, ich glaube sogar ein Prager, der hatte an der Karls.. Karlsuniversität studiert, der gehörte auch zu denen. ]
01:22:48 A ten byl slušnej, opravdu takovej slušnej člověk, jo.
de [DE: Und der war anständig, wirklich so ein anständiger Mensch, ja.]
01:22:52 A náš parťák na tom, na tom křídle taky.
de [DE: Und unser Kollege an den, an den Tragflächen auch. ]
01:22:56 Ovšem ten už byl starší. Bylo mu tak kolem padesáti.
de [DE: Der war allerdings schon älter. Der war so um die fünfzig. ]
01:22:58 A ten byl, ten byl taky slušnej. Ten tam jenom seděl a nikoho nebil, jo.
de [DE: Und der war, der war auch anständig. Der hat da nur gesessen und niemanden geschlagen, ja.]
01:23:05 Před ním jsme tam měli kasaře.
de [DE: Bevor er kam, hatten wir da einen Einbrecher..]
01:23:07 Ten nás mlátil jen kvůli tomu, že jsme byli jin.. tlustší než on, jo.
de [DE: Der hat uns nur deshalb geschlagen, weil wir and.. dicker waren als er, ja.]
01:23:14 My jsme měli od tý vody, měli kulatý obličeje.
de [DE: Wir hatten da von dem Wasser runde Gesichter. ]
01:23:17 Nebyli jsme nějaký kos.. kostlivci, to tam neexistovalo.
de [DE: Wir waren nicht solche Ge.. Gerippe, das gab es da nicht. ]
01:23:20 Protože, protože ta voda dělá tohle prostě.
de [DE: Denn, denn dieses Wasser macht das einfach.]
01:23:23 On, on mi záviděl, tak mě mlátil, jo. Záviděl, že jsem.. že vypadám líp než on.
de [DE: Er, er war neidisch auf mich, also hat er mich geschlagen, ja. Er war neidisch, dass ich.. dass ich besser aussehe als er. ]
01:23:29 On to byl kasař, on byl kost a kůže, špičatej nos a vzteklej jak pes.
de [DE: Das war ein Einbrecher, er war nur Haut und Knochen, eine spitze Nase und tobsüchtig wie ein Hund.]
01:23:39 To je..
de [DE: Das ist..]
01:23:44 Já Vám řeknu, první, první, když jsem přijel, tak jsem se v noci probouzel, nevěděl jsem, kde jsem.
de [DE: Ich sage Ihnen, zuerst, zuerst, als ich zurückgekommen bin, da bin ich nachts aufgewacht und habe nicht gewusst, wo ich bin. ]
01:23:51 Člověk pořád čekal, kdy bude budíček, kdy bude zvonit zvon, a kdy nás budou honit z postele.
de [DE: Man hat immer darauf gewartet, wann das Wecken ist, wann die Glocke läuten wird und wann sie uns aus den Betten scheuchen. ]
01:23:59 To trvalo hezky dlouho.
de [DE: Das hat noch ganz schön lange gedauert.]