Media Collection "Interview Kazimierz Frączak 2005"

https://api.memarc.info/api/subtitles/52ea4ced759c02fe4b8b4589/vtt/xx?apiKey=
https://api.memarc.info/api/subtitles/52ea4bb5759c02204b8b4570/vtt/xx?apiKey=

Contents

Originator/Copyright holder Medienwerkstatt Franken
Source(s) KZ-Gedenkstätte Flossenbürg / Medienwerkstatt Franken
Usage conditions Nur mit Einverständnis und Nennung von Archiv bzw. Urheber
Display format Interview, Rohmaterial
Interviewer Michael Aue, Beata Markiewicz
Camera Günter Wittmann

Subtitles for "AGFl_AV.22.0654.mp4"

00:00:01 MA: (???)
de [DE: MA: (???)]
00:00:05 KF: To co Pani na pierwszy raz pytałem?
de [DE: KF: Das, was ich Sie zum ersten Mal gefragt habe?]
00:00:08 MA: (???)
de [DE: MA: (???)]
00:00:12 KF: Dobrze, dobrze.
de [DE: KF: Gut, gut.]
00:00:21 MA: (???)
de [DE: MA: (???)]
00:00:25 IV: Proszę zaczynać, jak Pan właśnie przyjechał do Hersbrucka.
de [DE: IV: Fangen Sie bitte damit an, wie Sie nach Hersbruck gekommen sind.]
00:00:28 KF: Dobrze. Przyjechałem do Hersbrucka we wrześniu 1944 r. z Oświęcimia wraz z całą grupą trzysto.. trzystuosobową oraz z moim bratem.
de [DE: KF: Gut. Ich bin im September 1944 mit meinem Bruder in einer 300-Personen-Gruppe von Auschwitz nach Hersbruck gekommen.]
00:00:56 Przyjechaliśmy wieczorem i zostaliśmy zakwaterowani, jeżeli to można tak nazwać zakwaterowaniem, w we na bloku piątym.
de [DE: Wir kamen abends an und wurden einquartiert, wenn man es so bezeichnen kann, in der Baracke Nummer 5.]
00:01:16 Przy czym byliśmy zaskoczeni, że blok ten nie był przygotowany na przyjęcie nasze, tylko musieliśmy się dopiero sami tam urządzać.
de [DE: Wir waren überrascht, dass diese Baracke auf unsere Ankunft gar nicht vorbereitet war. Wir mussten uns dort erst selbst einrichten.]
00:01:35 Widać było, że obóz w Hersbrucku był w rozbudowie i blok ten był dopiero niedawno postawiony i nie posiadał jeszcze wszystkich urządzeń.
de [DE: Es war auffallend, dass das Lager erst im Aufbau war und diese Baracke erst vor kurzem aufgestellt worden war.Sie war noch nicht komplett ausgestattet.]
00:01:54 Były, były wyłącznie tzw. koje wielopiętrowe i nie posiadały żadnego wyposażenia. Dostaliśmy sienniki oraz wióry wióry drewniane
de [DE: Es gab ausschließlich mehrstöckige Pritschen, die nichts hatten. Wir haben Inlets bekommen, die wir mit Holzspänen füllten.]
00:02:17 do wypełnienia tych sienników celem przygotowania sobie posłania, oraz koce. Po trzydniowej podróży z Oświęcimia byliśmy zmęczeni i głodni i oczekiwaliśmy na otrzymanie jakiegoś jedzenia.
de [DE: Wir füllten sie mit Holzspänen, damit wir etwas zum Schlafen hatten. Es gab auch Decken. Nach drei Tagen Transport aus Auschwitz waren wir müde und hatten Hunger und warteten auf's Essen.]
00:02:46 Powiedziano nam, że otrzymamy to jedzenie i rzeczywiście otrzymaliśmy po jakimś czasie chleb i margarynę.
de [DE: Es wurde uns versichert, dass wir Essen bekommen und tatsächlich erhielten wir kurze Zeit danach Brot und Margarine.]
00:03:02 Ponieważ było już dość szaro i zanim żeśmy to wszystko przygotowali, było ciemno, rozejrzenie się po obozie było dość trudne,
de [DE: Es war bereits ziemlich grau und wir waren mit dem Vorbereiten beschäftigt, es war schon dunkel und unmöglich, sich im Lager umzusehen.]
00:03:13 także pierwsze wrażenie było takie bardzo powierzchowne i niewiele mówiące.
de [DE: Der erste Eindruck war sehr oberflächlich und nicht vielsagend.]
00:03:22 Blok nasz był wydzielony z całego obozu i widać było, że zostaniemy tutaj przez jakiś czas w formie kwarantanny i ustaleni na tym, w tym miejscu.
de [DE: Unsere Baracke war im Lager etwas isoliert und wir konnten sehen, dass wir hier eine gewisse Zeit in Quarantäne und an diesem Ort bleiben würden.]
00:03:43 Tak właściwie wyglądało pierwsze nasze spotkanie z Hersbruckiem. Czy.. Co dalej się działo... No oczywiście musieliśmy przespać tą pierwszą noc.
de [DE: So sah das erste Zusammentreffen mit Hersbruck aus. Was war weiter... Wir mussten natürlich die erste Nacht schlafen.]
00:04:02 I następnego dnia normalna pobudka rano tak jak zwykle w obozie rano gdzieś koło godz. 5.00., zwykle krzyk „Aufstehen!” i ubrać się i yyy wstać na apel.
de [DE: Am nächsten Tag gab es für das Lager das ganz übliche Wecken, etwa um 5.00 Uhr morgens mit dem Ruf: "Aufstehen"! Wir mussten uns anziehen und zum Appell antreten.]
00:04:27 Przepraszam, mam pytanie takie: czy Pani będzie tłumaczyła, to co ja będę mówił i też z pewnymi fragmentami czy też całymi jakimiś zdaniami. Ja nie wiem jak tu.. jak tu..
de [DE: Entschuldigung, ich habe eine Frage: Übersetzen Sie das Gesagte in Abschnitten oder in Sätzen? Ich weiß nicht, wie ich hier...]
00:04:42 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:05:50 IV: Pyta się, czy była jakaś procedura przyjmowania, kwaterowania więźniów, na przykład kwarantanna, czy było golenie, czy było mycie, czy to było właśnie.
de [DE: IV: Er fragt, wie die Aufnahmeprozedur war, die Einquartierung, die Quarantäne. Gab es eine Rasur, gab es Duschen? Wie war das?]
00:06:03 Czy byli więźniowie gromadzeni właśnie w łaźni? Czy mógłby Pan o tym opowiedzieć?
de [DE: Wurden die Häftlinge im Häftlingsbad versammelt? Könnten Sie darüber etwas erzählen?]
00:06:09 KF: Ponieważ myśmy przyjechali z Oświęcimia, tam byliśmy praktycznie rzecz biorąc już całkowicie przygotowani do życia w obozie, więc już..
de [DE: KF: Wir sind aus Auschwitz gekommen. Dort wurden wir praktisch auf das Lagerleben vorbereitet.]
00:06:23 A ponieważ byliśmy w Oświęcimiu zaledwie jeden miesiąc, to potraktowano nas, że te wszystkie cała ta obrucja i w postaci mycia i przygotowania była załatwiona w obozie w Auschwitzu.
de [DE: Wir waren in Auschwitz einen Monat lang und deswegen wurde angenommen, dass die Vorbereitungsprozedur mit dem Waschen bereits dort dürchgeführt worden war.]
00:06:42 Jedyną rzeczą, która w Hersbrucku nas spotkała to zmiana zmiana numerów z oświęcimskich na obozowe w Hersbrucku.
de [DE: Das Einzige, was uns dann in Hersbruck begegnete, war die Änderung der Häftlingsnummern aus Auschwitz in die Hersbrucker Nummern.]
00:06:57 Jeszcze wówczas, będąc na początku w Hersbrucku, nie wiedzieliśmy, ja ja jakie numery i do jakiego obozu macierzystego Hersbruck należał.
de [DE: Als wir in Hersbruck angekommen sind, wussten wir noch nicht, welche Nummern wir kriegen würden und zu welchem Hauptlager Hersbruck gehörte.]
00:07:11 Otrzy.. Ja otrzymałem osobiście numer 24451 i później dowiedzieliśmy się, że to są to są numery obozu koncentracyjnego głównego obozu koncentracyjnego we Flossenbürgu.
de [DE: Ich persönlich bekam die Nummer 24451 zugeteilt und später erfuhren wir, dass es Häftlingsnummern aus dem KZ Hauptlager Flossenbürg waren.]
00:07:32 Tu pragnę zaznaczyć, że przybyłem tam do tego obozu wraz z moim bratem, który również w ten sam sposób dostał takie same takie same wyposażenie i też musiał musiał uzyskać nowy numer.
de [DE: Hier möchte ich unterstreichen, dass ich in dieses Lager mit meinem Bruder gekommen bin, der genauso wie ich hier ausgestattet wurde und eine neue Nummer bekam.]
00:07:57 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:09:06 IV: On się pyta, jak to właśnie się stało, że.. Pan.. czy wiedział Pan, jak przyjechał Pan do obozu w Oświęcimiu, czy Pan wiedział, że to jest obóz zagłady? Czy Pan wiedział, co w tym obozie się odbywa? Czy Pan wiedział, że do jakiego obozu Pana dalej wyślą i z jakiego powodu. czy Pan wiedział, gdzie te obóz się znajduje.
de [DE: IV: Wie ist es passiert.. Wussten Sie, als Sie im KZ Auschwitz ankamen, dass es ein Vernichtungslager ist? Wussten Sie, was in diesem Lager vor sich geht?]
00:09:34 KF: Myśmy zostali wywiezieni z Warszawy w czasie Powstania Warszawskiego. Do obozu w Oświęcimiu wywiezieni zostaliśmy nieświadomie, nie wiedzieliśmy, że wyjeżdżamy do obozu koncentracyjnego.
de [DE: KF: Wir wurden von Warschau während des Warschauer Aufstandes deportiert. Nach Auschwitz kamen wir, ohne es zu wissen. Wir wussten nicht, dass wir ins KZ kommen.]
00:09:55 Mówiono nam, że jedziemy na roboty do jakiegoś innego miasta, natomiast nie powiedziano nam, że wyjeżdżamy do obozu koncentracyjnego.
de [DE: Es wurde uns gesagt, dass wir zur Arbeit in eine andere Stadt kommen würden. Es wurde uns nicht gesagt, dass wir ins KZ kommen.]
00:10:09 W obozie w Oświęcimiu oczywiście dowiedzieliśmy się wszystkiego o obozie koncentracyjnym. O obozie w Oświęcimiu dowiedzieiśmy.. wiedzieliśmy już wcześniej, co to jest za obóz.
de [DE: In Auschwitz haben wir natürlich alles über ein Konzentrationslager erfahren. Über Auschwitz wussten wir bereits früher Bescheid. Wir wussten, was das für ein Lager ist.]
00:10:22 Ponieważ nie było tajemnicą w Polsce, że są obozy koncentracyjne w Niemczech, i znany był obóz koncentracyjny w Oświęcimiu
de [DE: Es war kein Geheimnis in Polen, dass es in Deutschland Konzentrationslager gibt... Und das KZ Auschwitz war bekannt.]
00:10:34 jako ciężki obóz dla wszystkich tych, którzy byli byli traktowani jako jako przeciwnicy niemieccy, jako właściwie no przestępcy.
de [DE: Auchwitz war bekannt als schweres Lager für alle, die gegen die Deutschen waren, also sozusagen Verbrecher.]
00:10:53 Także o obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu wiedzieliśmy wszystko. Stąd w momencie, kiedy kiedy dowiedzieliśmy się, że z Oświęcimia zostajemy wywiezie.. zostajemy przetransportowani do innego obozu,
de [DE: Wir wussten alles über das KZ Auschwitz. Und als wir erfuhren, dass wir von Auschwitz in ein anderes Lager deportiert werden,]
00:11:09 to byliśmy zadowoleni, ponieważ zdawaliśmy sobie z tego sprawę, że być może w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu,
de [DE: waren wir zufrieden, weil uns bewusst war, dass es im Konzentrationslager Auschwitz]
00:11:17 ponieważ kominy bez przerwy dymiły, a w momencie w momencie przyjmowania nas w Oświęcimiu przeprowadzali nas właśnie koło tych słynnych dołów krematoryjnych,
de [DE: aus den Kaminen ständig geraucht hat.. Als wir angekommen sind, wurden wir an den berüchtigten Krematorium-Gräben vorbeigeführt.]
00:11:34 gdzie gdzie palone były zwłoki bezpośrednio nie w piecach, tylko na takich hałdach, hałdach, yyy z hałdach,
de [DE: Dort wurden die Leichen direkt verbrannt, nicht in den Öfen, sondern auf Halden.. auf Halden.]
00:11:48 w których paliło się paliły się zwłoki, stąd byliśmy przestraszeni i zadowoleni, że wyjeżdżamy z obozu koncentracyjnego z Oświęcimia do innego obozu.
de [DE: Auf diesen Halden wurden Leichen verbrannt und wir waren erschocken und glücklich zugleich, dass wir dieses KZ in Auschwitz verlassen und in ein anderes Lager kommen.]
00:12:01 Proszę przetłumaczyć może, bo bo to będzie za długo, jeżeli będę bez ciągnął bez...
de [DE: Übersetzen Sie bitte, sonst wird es zu lang, wenn ich fortsetzen werde.]
00:12:06 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:13:17 KF: Po przybyciu do Hersbrucka można było od razu się zorientować, że że obóz w Hersbrucku nie był obozem zagłady, nie był obozem, w którym były komory gazowe tak jak w Oświęcimiu.
de [DE: KF: Nach der Ankunft in Hersbruck ist uns sofort aufgefallen, dass es kein Vernichtungslager war. Es war kein KZ mit Gaskammern wie in Auschwitz.]
00:13:36 I stąd była ta różnica między jednym a drugim obozem. To sprzyjało naszym naszym nadziejom, że być może w tym obozie łatwiej będzie przeżyć mimo pracy jak w Oświęcimiu.
de [DE: Das macht den Unterschied zwischen beiden Lagern. Es hat unsere Hoffnungen begünstigt, dass wir in diesem Lager vielleicht größere Überlebenschancen haben als in Auschwitz.]
00:13:59 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:14:16 KF: Na początku przetrzymano nas kilka dni w formie takiej jakiejś wstępnej kwarantanny, a później wszyst.. każdego z nas więźniów prze przydzielono do określonych prac.
de [DE: KF: Am Anfang wurden wir einer Art Zugangsquarantäne unterzogen. Später wurden alle Häftlinge bestimmten Arbeitskommandos zugewiesen.]
00:14:40 Na początku ja zostałem przydzielony do do wykonywania prac przy budowie rurociągów, instalacji wodnych na terenie obozu. I przez kilka dni pracowałem przy tego rodzaju pracach.
de [DE: Ich war zuerst dem Wasserleitungsbau-Kommando zugeteilt. Wir verlegten Wasserleitungen auf dem Lagergelände. Ich arbeitete dort einige Tage.]
00:15:06 IV: Pan przed chwileczką powiedział, że to była wstępna kwarantanna. Na czym to polegało?
de [DE: IV: Sie haben gerade gesagt, dass es eine Art Eingangsquarantäne war. Wie sah das aus?]
00:15:14 KF: Po prostu ście.. przetrzymano nas w na blokach. Obowiązywały nas wyłącznie tylko yy apel wieczorny i poranny i na tym się kończyło. I to był tylko kilka dni taki takiego pobytu na początku.
de [DE: KF: Wir wurden in den Baracken gehalten. Wir mussten lediglich zum Morgen- und Abendappell antreten. Das war alles. Es dauerte ein paar Tage nach der Ankunft.]
00:15:37 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:16:07 KF: Następną pracą, bo to nie były stale przydzielone prace, następną pracą to były to była praca przy takim.. na takim terenie,
de [DE: KF: Der nächste Einsatz war..., denn es gab keine festen Zuteilungen. Die nächste Arbeit war auf einem Gelände..]
00:16:22 gdzie przygotowany był teren pod budowę pod budowę torów kolejowych, za.. które miały prowadzić do... pociąg do zaopatrzenia Stollenbau, które było w budowie tam na terenie Hersbrucka.
de [DE: Das Gelände wurde für die Legung der Eisenbahnlinie vorbereitet. Die Züge auf diesen Eisenbahngleisen sollten den Stollenbau in Hersbruck mit Material versorgen.]
00:16:48 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:17:02 KF: To była bardzo ciężka praca i było to bardzo komando bardzo yy trudne, tam ludzie bardzo krótko pracowali i bardzo szybko się wykańczali,
de [DE: KF: Es war eine sehr schwere Arbeit und ein anstrengendes Kommando. Dort haben die Häftlinge nur sehr kurz gearbeitet und sind schnell gestorben.]
00:17:17 ponieważ była był to teren bardzo bagnisty i bardzo gliniasty właściwie i bagnisty i stąd były to bardzo trudne, ciężkie prace ziemne.
de [DE: Es war ein sehr lehmiges Sumpfgebiet und die Erdarbeiten dort waren sehr schwer.]
00:17:31 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:18:04 KF: Muszę powiedzieć, że przy tej pracy ja byłem osobiście bardzo załamany, bo wydawało mi się, że dłuższy pobyt na tym komandzie, po prostu nie przetrzymam dłużej pracy na tym komandzie.
de [DE: KF: Ich muss sagen: Persönlich war ich bei diesem Einsatz sehr niedergeschlagen. Ich dachte, dass ich in diesem Kommando nicht lange überleben würde.]
00:18:24 Stąd próbowałem zabiegać o to, żeby z tego komanda się w jakiś sposób wydobyć, co mi się po dwóch, czy trzech dniach udało.
de [DE: Aus diesem Grund versuchte ich, dieses Kommando zu verlassen, was mir nach zwei oder drei Tagen gelang.]
00:18:36 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:18:55 KF: Ponieważ znałem niemiecki, nie tak dobrze, ale w każdym razie na tyle, że mogłem się porozumiewać dość swobodnie,
de [DE: KF: Ich konnte Deutsch. Zwar nicht so gut, aber auf jeden Fall so, dass ich mich flüssig unterhalten konnte.]
00:19:08 udało mi się nawiązać kontakt z elektrykami pracującymi na Stollenbau, i dzięki tym kontaktom udało mi się tam zatrudnić jako elektryk.
de [DE: Mir gelang die Kontaktaufnahme mit den Elektrikern, die beim Stollenbau arbeiteten. Dank dieser Kontakte wurde ich als Elektriker eingesetzt.]
00:19:25 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:19:48 KF: Lepiej, tak. Dobrze.
de [DE: KF: Besser? Gut.]
00:19:53 Praca u elektryków polegała na tym, że praco.. elektrycy, którzy tam byli zatrudnieni przy przy tych pracach, musieli zapewnić w tej instalacje i zaopatrzenie w energię elektryczną w poszczególnych sztolach.
de [DE: Die Arbeit bei den Elektrikern beruhte darauf, dass die dort eingesetzten Elektriker die Energieversorgung in den Stollen sicherstellen mussten.]
00:20:26 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:20:38 KF: Ja byłem przygotowany do tego rodzaju prac, ponieważ w Polsce ukończyłem szkołę techniczną i tego rodzaju praca, tego rodzaju zawód był mi znany.
de [DE: KF: Ich war auf solche Arbeitseinsätze vorbereitet, den ich hatte in Polen eine Technische Schule abgeschlossen, so dass mir diese Arbeit und der Beruf bekannt waren.]
00:20:55 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:21:12 KF: Qualifiziert.
de [DE: KF: Qualifiziert.]
00:21:29 IV: Pyta się, czy Pan wiedział, co się robi w tych sztolniach, do czego one służyły, jakie prace wykonywali inni więźniowie?
de [DE: IV: Wussten Sie, was man in den Stollen gemacht hat? Wozu haben die Arbeiten gedient und welche Arbeiten verrichteten die Häflinge?]
00:21:39 KF: Do czego będą przeznaczone te sztole, to niestety więźniowie, większość więźniów nie wiedziało.
de [DE: KF: Die Mehrheit der Häftlinge wusste nicht, wozu die Stollen dienen sollten.]
00:21:50 Ja też nie wiedziałem, do czego będą służyć. Dowiedziałem się o przeznaczeniu tych sztol..sztoli już po wojnie.
de [DE: Ich habe es auch nicht gewusst, wofür sie bestimmt waren. Ich habe über diese Stollen erst nach dem Krieg erfahren.]
00:22:00 Natomiast było.. wiedzieliśmy, że będą one służyć do instalacji jakichś maszyn, do produkcji jakiejś jakiejś wojennej produkcji. To wiedzieliśmy.
de [DE: Wir wussten allerdings, dass sie für die Installation von Maschinen bestimmt waren, für die Kriegsproduktion. Das wussten wir.]
00:22:20 Natomiast że będą to będzie to fabryka silników, tego nie wiedzieliśmy. Na czym polegała praca innych ludzi?
de [DE: Wir wussten aber nicht, dass es eine Motorenfabrik wird. Das war uns nicht bekannt. Worauf beruhte die Arbeit der anderen Häftlinge?]
00:22:34 W samych sztol.. w samych sztolach, to polegała, jeśli chodzi o więźniów, polegała wyłącznie w pracach pomocniczych. Mianowicie w takich, że obsługiwali kolejki wywożące urobek ze sztoli.
de [DE: Wenn es um die Stollen geht, beruhte die Häftlingsarbeit auf der Aushilfe. Die Häftlinge bedienten die Loren, die den Aushub aus den Stollen wegschafften.]
00:22:54 Natomiast jeśli chodzi o prace te na samym przodku tzw., a więc te górnicze, podstawowe, ponieważ tam, przypuszczam, dlatego nie byli dopuszczani więźniowie,
de [DE: Wenn es um die Bergarbeiten geht, also um die Arbeiten vorne, dann vermute ich, dass die Häflinge dort nicht arbeiten durften,]
00:23:07 bo mieli do czynienia z materiałem wybuchowym, pracowali Niemcy, górnicy, zatrudnieni jako robotnicy cywilni.
de [DE: denn dort wurde Sprengstoff eingesetzt. Dort arbeiteten deutsche Bergbauer, Zivilarbeiter.]
00:23:23 Jeśli chodzi o pozostałych więźniów obozu koncentracyjnego Hersbruck, to większość więźniów pracowała na zewnątrz sztoli
de [DE: Die Mehrheit der Häftlinge im KZ Hersbruck arbeitete außerhalb der Stollen. ]
00:23:36 w pracach polegających na dowozie materiałów i urządzeń. Tego rodzaju prace były bardzo ciężkie i bardzo trudne.
de [DE: Sie brachten das Material und die Geräte. Diese Arbeiten waren sehr schwer und anstrengend.]
00:23:48 I stąd ten mój początkowy zabieg, żeby znaleźć się w takiej grupie ludzi, którzy po pierwsze pracowali wewnątrz sztoli, bo tam było zawsze trochę cieplej,
de [DE: Aus diesem Grund versuchte ich von Anfang an in einer Gruppe zu arbeiten, die im Stollen arbeitete, denn da war es immer etwas wärmer.]
00:24:01 a druga sprawa to to, że to była jednak praca wymagająca no pewnych kwalifikacji, a co za tym idzie, trochę inaczej traktowana przez nadzór techniczny budowy.
de [DE: Zum Zweiten: Diese Arbeit erforderte bestimmte Qualifikationen. Das bedeutete, dass sie einen anderen Stellenwert bei der technischen Aufsicht hatte.]
00:24:18 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:25:07 KF: Jeśli chodzi o wypadki, bo to może interesować Państwa, to na terenie Stoll.. Stollenbau wypadków było stosunkowo mało,
de [DE: KF: Wenn es um Unfälle geht, das könnte Sie nämlich interessieren.. Beim Stollenbau gab es relativ wenige Unfälle.]
00:25:29 jeśli chodzi o prace wewnątrz sztolni, były różnego rodzaju urazy, spowodowane spowodowane nieostrożnością obsługujących maszyny,
de [DE: Im Stollen direkt gab es unterschiedliche Verletzungen, die auf die Unachtsamkeit der Bedienenden zurückzuführen war.]
00:25:45 takich jak wagoniki, które powodowały to, że przy nieostrożnym obchodzeniu się najecha.. wagoniki najeżdżały na ludzi pracujących tam i co za tym ra.. bywa, bywały ur urazy.
de [DE: Es passierte zum Beispiel, dass die Loren auf die arbeitenden Häftlinge auffuhren, so dass verschiedene Verletzungen verursacht wurden.]
00:26:04 Natomiast na tyle na ile ja się orientuję, to na przy pracach zewnętrznych, przy transporcie różnego rodzaju elementów potrzebnych do budowy,
de [DE: Soviel ich weiß, gab es bei den Arbeiten außerhalb des Stollens, beim Transport von Baumaterial]
00:26:16 były duże..dużo wypadków było śmiertelnych, spowodowanych upadkami, ponieważ to wszystko odbywało się w górach,
de [DE: viele tödlichen Unfälle. Es war ein hügeliges Gelände und viele Häftlinge stürzten und fielen um.]
00:26:26 a więc były sto.. były upadki wraz z ciężkimi materiałami, które zazwyczaj przenosili na ręcznie, bo nie wszystko było możliwe do przenoszenia przy pomocy maszyn i urządzeń.
de [DE: Es waren Stürze mit schwerem Material, das üblicherweise mit den Händen getragen wurde. Man konnte nicht alles mit Maschinen und Geräten bewegen.]
00:26:45 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:27:29 IV: Ponieważ więźniowie byli tak słabi, że się przewracali?
de [DE: IV: Die Häftlinge waren so schwach und fielen um?]
00:27:33 KF: Tak. Tak. Dużo ludzi nie przetrzymywało warunków obozowych, na skutek zarówno złego pożywienia jak również chorób szerzących się w obozie.
de [DE: KF: Ja. Viele hielten die Lagerbedinungen nicht aus, wegen der schlechten Ernährung sowie wegen den weit verbreiteten Krankheiten im Lager.]
00:27:56 Takim przypadkiem mogę mogę może być mój brat, który nie przetrzymał właśnie obozu w Hersbrucku, bo większość dużo właściwie więźniów za za zachorowało na tzw. biegunkę.
de [DE: Als Beispiel kann ich meinen Bruder anführen. Er überlebte das KZ in Hersbruck nicht, weil er wie die Mehrheit der Häftlinge an Durchfall erkrankte.]
00:28:17 I biegunka w obozie koncentracyjnym była praktycznie niemożliwa do wyleczenia. I mój brat niestety nie przetrzymał i zmarł właściwie jako chory w czasie transportu do Flossenbürga.
de [DE: Durchfall im KZ war praktisch nicht zu heilen. Mein Bruder erkrankte auch daran und starb auf dem Transport nach Flossenbürg.]
00:28:41 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:29:20 IV: Jego interesuje teraz, żeby Pan jeszcze opowiedział bardziej od tego, jak Pan właśnie trafił tu, przyjechał najpierw do Oświęcimia. Czy Panowie się razem trzymali? Jakie były właśnie stosunki?
de [DE: IV: Er interessiert sich noch.. Erzählen Sie bitte, wie Sie hierher kamen, zuerst nach Auschwitz. Waren Sie und Ihr Bruder immer zusammen? Wie waren die Verhältnisse?]
00:29:36 KF: Więc przyjechaliśmy razem z bratem z Powstania Warszawskiego, jak powiedziałem na początku, nieświadomi, że przyjeżdżamy do obozu koncentracyjnego.
de [DE: KF: Wie ich schon am Anfang sagte: Wir wurden vom Warschauer Aufstand unwissentlich in ein Konzentrationslager deportiert.]
00:29:52 I trzymaliśmy się zawsze razem, stąd nasz wyjazd z Oświęcimia do Hersbrucka. W Hersbrucku ja dostałem inne zaj.. inną pracę, natomiast mój brat również inną pracę,
de [DE: Wir waren immer zusammen, auch auf dem Transport von Auschwitz nach Hersbruck. In Hersbruck wurde ich zu einem Einsatz eingeteilt, mein Bruder zu einem anderen.]
00:30:11 Ale to ni.. i tak nie zmienia faktu, że że on zatrudnił się jako tokarz, to nie przetrzymał nie na skutek ciężkiej pracy czy jakichś urazów, a właśnie na skutek zachorowania na biegunkę.
de [DE: Es ändert aber nichts an der Tatsache, dass er als Schlosser arbeitete. Nicht die schwere Arbeit führte bei ihm zum Tod sondern der Druchfall.]
00:30:33 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]

Subtitles for "AGFl_AV.22.0655.mp4"

00:00:01 KF: Moim zdaniem, wtedy kiedy ja zostałem wywieziony do obozu koncentracyjnego, różnica traktowania więźniów politycznych i innych specjalnie nie różniła się.
de [DE: KF: Meiner Meinung nach, als ich ins Konzentrationslager kam, gab es keinen Unterschied in der Behandlung der politischen und der anderen Häftlinge.]
00:00:18 Natomiast mogę tylko powiedzieć, że zazwyczaj więźniowie polityczni byli rzadko osadzani na tzw. funkcjach, które pozwalały łatwiej przeżyć.
de [DE: Allerdings kann ich sagen, dass politische Häftlinge üblicherweise selten Funktionen inne hatten, die leichter das Überleben ermöglichten.]
00:00:36 Większość funkcyjnych ludzi, którzy mieli dostęp do łatwiejszego przeżycia w obozie to byli więźniowie z tzw. zielonymi winklami, które to znaczy byli to więźniowie niepolityczni.
de [DE: Die Mehrheit der Funktionshäftlinge, die leichter überleben konnten, trugen grüne Winkel, was bedeutete, dass sie nicht politisch waren.]
00:01:00 Tak mogę to ocenić. Czy tak było zawsze w obozach, to trudno mi powiedzieć, ponieważ ja byłem 9 miesięcy tylko w obozie koncentracyjnym i to już przy samym końcu zakończeniu wojny.
de [DE: Ich kann es so bewerten. Ob es im Lager immer so war, ist schwer zu sagen. Ich war im KZ nur 9 Monate und das gegen Ende des Krieges.]
00:01:22 IV: Czyli Pan wiedział, co oznaczały zielone winkle?
de [DE: IV: Also wussten Sie, was grüne Winkel bedeuteten?]
00:01:26 KF: Tak, że to byli przestępcy kryminalni.
de [DE: KF: Ja, es waren Kriminelle.]
00:01:31 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:02:10 IV: Czy mógłby Pan teraz opowiedzieć krótko tą historię z krótkim spęciem?
de [DE: IV: Könnten Sie kurz die Episode mit dem Kurzschluss erzählen?]
00:02:16 KF: Może opowiem wobec tego moją historię, smutną i kłopotliwą, i bardzo niebezpieczną. Na Stollenbau jako elektryka na nocnej zmianie zostałem powiadomiony,
de [DE: KF: Vielleicht erzähle ich jetzt meine Geschichte. Sie war traurig, problematisch und gefährlich zugleich. In der Nachtschicht im Stollenbau wurde ich informiert,]
00:02:31 że na skutek przewrócenia się ściany przy budowie sztolni została uszkodzona cała linia zasilająca w w sz.. w jednej ze sztolni. Po ss przejściu tam stwierdziłem,
de [DE: dass aufgrund einer umgestürzten Wand in einem Stollen eine komplette Stromleitung beschädigt wurde. Ich habe die Stelle begutachtet und stellte fest,]
00:02:54 że rzeczywiście trzy kable zasilające przodek sztolni zostały przygniecione przez tę przewra.. przewróconą ścianę.
de [DE: dass tatsächlich drei Leitungen durch die umgestürzte Wand verschüttet und beschädigt wurden.]
00:03:12 Jeden spośród tych kabli był czynny i zasilał częściowo sztolnię, gdzie część urządzeń i oświetlenie pracowało. Natomiast dwa pozostałe były całkowicie uszkodzone.
de [DE: Eins von diesen Kabeln war intakt und versorgte den Teil des Stollens mit Energie, in dem die Maschinen teilweise weiter arbeiteten. Alle anderen waren beschädigt.]
00:03:32 Odległość tego uszkodzenia w stosunku do odległości w stosunku do przodka była dość znaczna, około 200 – 300 metrów.
de [DE: Die Entfernung zwischen der Unfallstelle und der Arbeitsstelle im vorderen Teil des Stollens war erheblich - ca. 200 bis 300 Meter.]
00:03:45 Stąd prawidłowość ustalenia, który kabel był właściwy, a który został uszkodzony była o tyle utrudniona, że wymagała czasu.
de [DE: Es war schwierig, zu bestimmen, welches Kabel beschädigt war, zumal es mehr Zeitaufwand erforderte.]
00:03:59 Natomiast ludzie, którzy tam obsługiwali urządzenia na przodku bardzo się denerwowali, że mają przerwę w pracy i nie mogą pracować, stąd musiałem się spieszyć i wskutek tego popełniłem błąd,
de [DE: Die Arbeiter, die vorne beschäftigt waren, wurden wegen der Arbeitsunterbrechung nervös, so dass ich mich beeilen musste und einen Fehler beging.]
00:04:17 chcąc jak najszybciej dokonać usunięcia uszkodzenia. I nie mając rozeznania, na chybił trafił, zacząłem usuwać uszkodzenie pierwszego z brzegu kabla.
de [DE: Ich wollte den Schaden schnell beheben. Ohne es zu wissen, aufs Geratewohl, begann ich mit dem nächstgelegenen Kabel.]
00:04:40 Przetłumaczy Pani czy dalej mówić?
de [DE: Wollen Sie übersetzen oder soll ich weiterreden?]
00:04:43 IV: Mówić.
de [DE: IV: Weiterreden.]
00:04:44 KF: Wzię.. wzię.. Biorąc pierwszy z brzegu kabel jak raz na nieszczęście natrafiłem na ten, który był czynny i nie był uszkodzony.
de [DE: KF: Das erste Kabel, das ich in die Hände nahm, war zu meinem Unglück dasjenige, das noch intakt und unbeschädigt war.]
00:04:58 Natomiast całe uszkodzenie, usunięcie całego uszkodzenia polegało na tym, że trzeba było wyciąć ten odcinek,
de [DE: Die Schadenbehebung beruhte darauf, das beschädigte Kabelstück auszuschneiden,]
00:05:08 który był przygnieciony przez tą tę ścianę i obydwa końce połączyć ze sobą i wówczas nas.. nastąpiło by usunięcie uszkodzenia.
de [DE: das von dieser Wand verschüttet wurde und beide Enden wieder miteinander zu verbinden. So sollte der Schaden behoben werden.]
00:05:21 Niestety przy pierwszym już podejściu do do do us.. do odcięcia tej części uszkodzonej, będącej pod pod tą przygniecioną pod tą ścianą...
de [DE: Leider gleich beim Ansatz, das kaputte Teil heraus zu schneiden, das unter der umgestürzten Wand lag...]
00:05:38 Z braku odpowiedniego narzędzia przy podcinaniu nastąpiło zwarcie instalacji. Przepalił się bezpiecznik zarówno na tablicy pierwszej jak i na głównej tablicy rozdzielczej, gdzie były zabezpieczenia.
de [DE: Mangels entsprechender Werkzeuge kam es beim Schneiden zum Kurzschluß. Die Sicherungen brannten sowohl im ersten Verteiler als auch im Hauptverteilkasten durch.]
00:06:03 Zabezpieczenia zostały uszkodzone na tablicy głównej, tam gdzie dostępu więźniowie nie mieli. Wskutek czego nie mogłem tego urządzenia tego tego tej awarii całkowicie usunąć.
de [DE: Die Sicherungen im Hauptverteiler, zu dem Häftlinge keinen Zugang hatten, wurden beschädigt. Aus diesem Grund konnte ich den Schaden nicht ganz beheben.]
00:06:21 A w międzyczasie ci więźniowie, ci pracownicy, którzy pracowali na przodzie i majstrowie i kapo zaczęli się zaczęli krzyczeć, że to jest sabotaż, i w zwązku z tym że wystraszyli mnie, że będę zostanę ukarany.
de [DE: Inzwischen begannen die Arbeiter, Meister und Kapos, die vorne arbeiteten, zu schreien, es handle sich um einen Sabotageakt. Sie drohten mir mit einer Strafe.]
00:06:44 Ta awaria nastąpiła już pod sam koniec mojej mojej szychty, czy mojej zmiany i za pół godziny przychodziła nowa zmiana, dzięki temu niezbyt długo trwała ta ten ten moment
de [DE: Der Schaden trat kurz vor dem Ende meiner Schicht auf. In einer halben Stunde sollte die neue Schicht beginnen, so dass der Gefahrenmoment nicht lange andauerte.]
00:07:05 niebezpiecznego niebezpieczeństwa ze strony natychmiastowego jakiegoś działania ze strony kapo czy innych robotników pracujących na sztolni.
de [DE: Der Gefahrenmoment dauerte nicht lange, weil die Arbeiter oder die Kapos nicht sofort reagierten.]
00:07:19 Następna ekipa, która przyszła, usunęła to uszkodzenie i na tym się skończyło. Niemniej jednak po przybyciu na następny raz do pracy mój szef,
de [DE: Die nächste Gruppe, die nächste Schicht behob den Schaden und es war vorbei. Allerdings am nächsten Tag, als ich zur Arbeit kam,]
00:07:37 z którym rozmawiałem na temat tego uszkodzenia, stwierdził, że sprawa jest bardzo skomplikowana i że jestem w niebezpieczeństwie.
de [DE: sprach ich mit meinem Chef über diesen Schaden. Er stellte fest, dass die Angelegenheit heikel ist und dass ich mich in Gefahr befinde.]
00:07:46 Ponieważ byłem z nim, może źle będzie to brzmieć, w dobrym w dobrych kontaktach, to może jest źle powiedziane, ale w każdym razie na jakiejś takiej stopie, która pozwalała na to,
de [DE: Ich hatte zu ihm ein gutes Verhältnis.. Es mag nicht gut klingen... Allerdings war ich mit ihm in einer solchen Beziehung, dass ich mit ihm]
00:08:04 żeby mu się zwierzyć, że ja jestem w niebezpieczeństwie i boję się o swoje życie, prosiłem go o pomoc, co mam dalej robić.
de [DE: offen darüber sprechen konnte, dass ich mich in Gefahr befinde und Angst um mein Leben habe. Ich fragte ihn um Rat, was ich tun soll.]
00:08:14 Wówczas poradził mi, że ponieważ ta wojna już zbliża się do końca, żebym ja tak działał tu w obozie znając język,
de [DE: Er sagte mir, da der Krieg bald zu Ende gehen würde, dass ich mich im Lager auch wegen meiner Sprachkenntnisse so verhalten solle,]
00:08:29 żeby w miarę możliwości zmieniać miejsca obozów, żeby papiery, które będą za mną lecieć, wtedy kiedy ja wyjadę z Hersbrucka a następnie z następnych obozów,
de [DE: dass ich möglichst oft das Lager wechsle. Meine Unterlagen würden erst nach mir kommen, wenn ich Hersbruck oder andere Lager hinter mir lasse.]
00:08:48 żeby się w stosunku do mojego do mojej obecności spóźniały.I tak też się stało. Wy.. Udało mi się zapisać na taki wyjazd do obozu koncentracyjnego do do, na takie komando,
de [DE: Sozusagen sollten die Dokumente immer mit Verspätung im Verhältnis zu mir im Lager ankommen. so kam es auch. Ich schaffte es, in ein KZ, in ein Arbeitskommando zu kommen.]
00:09:07 które znajdowało się w Kochendorfie. I 3-go stycznia rano wyjechałem z Hersbrucka tam do tego Kochendorfu.Tam byłem przez trzy tygodnie i z jakichś powodów cały ten transport,
de [DE: Das Kommando war in Kochendorf. Am 3. Januar kam ich nach Kochendorf und blieb dort drei Wochen lang. Aus einem Grund wurde der ganze Transport,]
00:09:28 który przyszedł z Hersbrucka, został potraktowany jako podobno jako chory i został wywieziony stamtąd do Flossenbürga.
de [DE: der aus Hersbruck kam, als Krankentransport eingestuft und nach Flossenbürg gebracht.]
00:09:41 Po.. We Flossenbürgu po kilku dniach pobytu, we Flossenbürgu stworzono, to znaczy zapisywano na nowe komando, które miało montować nowe samoloty.
de [DE: Nach ein paar Tagen Aufenthalt in Flossenbürg wurde ein neues Kommando geschaffen, das Flugzeuge montieren sollte.]
00:10:01 Ponieważ wiedziałem o tym, że że mam zmieniać te obozy, pierwszy pierwszy od razu na początku zapisałem się jako jako ślusarz do do tej na to komando.
de [DE: Ich wusste, dass ich das Lager wechseln sollte und so meldete ich mich als Schlosser zu diesem Kommando an.]
00:10:17 To komando mieściło się niedaleko Flossenbürga w Altenhammer i ja tam zostałem przetransportowany, nawiasem mówiąc przetransportowany to może może źle powiedziane,
de [DE: Dieses Kommando befand sich in Altenhammer, nicht weit von Flossenbürg und ich wurde dorthin transportiert... Transportiert ist zuviel gesagt...]
00:10:33 bo to trzeba było przejść prze piechotą, ale w każdym razie było to nowe miejsce mojej pracy. Okazało się, że że to były właściwie nie nie tyle samoloty, co co te latające bomby V.
de [DE: Wir mussten ja zu Fuß gehen. Auf jeden Fall war das meine neue Arbeitsstelle. Es stellte sich dabei heraus, dass es keine Flugzeuge, sondern die V-Fliegerbomben waren.]
00:10:46 No ale to jest inna zupełnie sprawa. Tak przebywałem tam w tym w tym komandzie na w Kochendorfie {Altenhammer?} do 13-go kwietnia 1945 r. i zachorowałem na tyfus.
de [DE: Aber es gibt noch eine andere Sache. Ich blieb im Kommando in Kochendorf {Altenhammer?} bis zum 13. April und dann erkrankte ich an Typhus.]
00:11:05 Stamtąd zostałem zostałem przeniesiony do Flossenburga na na na yyy bloki dla chorych, ponieważ byłem chory na tyfus.
de [DE: Von da wurde ich nach Flossenbürg überstellt in eine Krankenbaracke. Ich war typhuskrank.]
00:11:20 I tak dotrwałem do momentu wejścia Amerykanów do Flossenbürga. To tak w skrócie wygląda ten ten problem, który się pojawił w Hersbrucku.
de [DE: Ich harrte dort aus bis die Amerikaner nach Flossenbürg kamen. So war dieses Problem in Hersbruck.]
00:11:35 O tyle jest to ewenement w życiu obozowym, że takich przypadków, w których przy niebezpieczeństwie utraty życia, spowodowanego takim przypadkiem sabotażu,
de [DE: Es kam im Lagerleben selten vor, dass im Fall eines Sabotageaktes, in dieser Gefahr, mit dem Leben davonzukommen.]
00:11:54 który został tutaj ustalony jako sabotaż czy jakiegoś innego przewinienia, tego rodzaju zabieg, który ja dokonałem był no pewnego rodzaju ewenementem, bo nie było takich przypadków wiele.
de [DE: Hier wurde es angenommen, dass es ein Sabotageakt war. Und es kommt selten vor, dass ein Häftling nicht bestraft wird.]
00:12:13 Nie wiem, nie znam drugiego takiego. Nieraz w rozmowach niektórzy dziwią się, jak to było możliwe, że mi się udało w ten sposób uniknąć śmierci.
de [DE: Ich kenne keinen zweiten Fall. In Gesprächen wundern sich viele, dass es möglich war, das Leben auf diese Weise zu bewahren.]
00:12:25 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:13:38 IV: Czy mógłby opowiedzieć Pan w kilku zdaniach o obozie w Altenhammer i jak Pan zachorował na tyfus.
de [DE: IV: Könnten Sie etwas über das Lager in Alternhammer erzählen? Und wie Sie an Typhus erkrankten?]
00:13:50 KF: W Altenhammer jak powiedziałem, zostałem zatrudniony przy montażu urządzeń do przeniesionej fabryki fabryki tych bomb latających V.
de [DE: KF: Wie ich schon sagte, wurde ich in Altenhammer in der Montagefabrik für die V-Fliegerbomben eingesetzt.]
00:14:10 I w pewnym momencie przyszedł szef tego tego biura, tego tego całego komanda na halę,
de [DE: Eines Tages kam ein Abteilungsleiter von diesem Büro zu unserem Kommando in der Montagehalle,]
00:14:24 gdzie ja montowałem wraz z drugim Niemcem taką maszynę i rozmawiałem z nim po niemiecku a równocześnie gwizdałem coś jakąś taką melodię.
de [DE: in der ich mit einem Deutschen eine Maschine montierte und mit ihm Deutsch sprach. Gleichzeitig pfiff ich eine Melodie.]
00:14:39 Jemu się to bardzo podobało i spytał mnie skąd ja jestem, gdzie jaki jest mój zawód, co ja robiłem w Polsce; nie wiem dlaczego, ale tak mnie zapytał.
de [DE: Ihm hat es gefallen und er fragte mich, woher ich komme, was ich von Beruf bin und als was ich in Polen gearbeitet hatte. Ich weiß nicht, warum er das fragte.]
00:14:52 Powiedziałem, że skończyłem szkołę techniczną i że jestem w ogóle technikiem. I dzięki tej rozmowie przeniósł mnie do biura konstrukcyjnego
de [DE: Ich erzählte, dass ich die Technische Schule abgeschlossen habe und Techniker bin. Dank dieses Gesprächs versetzte er mich zum Bauzeichner-Büro.]
00:15:03 i tam zetknąłem się z z dokumentacją dokumentacją na urządzenia do produkcji bomb o oznaczeniu V6.
de [DE: Dort bekam ich Einblick in die Dokumentation zu Produktionsmaschinen von V6-Bomben.]
00:15:20 Tam w pewnym momencie, już gdzieś 20-go koło 20-go, koło 10-go między 10-go między dziesiątym a 13-tym kwietnia, tak jak ja się w tej chwili orientuję,
de [DE: Dort, ungefähr um den 20. April, zwischen dem 10. und dem 13. April, wenn ich mich recht erinnere,]
00:15:39 dostałem silnej temperatury i zostałem przetransportowany stamtąd jako chory do Flossenbürga. Tu uznano, że to jest tyfus i osadzono mi mnie na bloku dla chorych na tyfus.
de [DE: bekam ich hohes Fieber und wurde von da als Kranker nach Flossenbürg gebracht. Hier wurde Typhus diagnostiziert und ich kam in die Baracke für die Typhus-Kranken.]
00:15:59 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:16:49 IV. Proszę jeszcze wyżej podnieść się. Pan Sie pyta... Wiadomo, że obozy wyniszczały ciało, organizm, wyniszczały zdrowie.
de [DE: IV: Könnten Sie sich bitte aufsetzen. Viele fragen, ob die Lager den Körper und die Gesundheit schädigten.]
00:17:01 Ale wielu ludzi interesuje taka kwestia: w jakim stopniu obozy wyniszczały duszę ludzką.
de [DE: Aber viele interessieren sich auch für die Frage, wie sie den menschlichen Geist vernichteten.]
00:17:11 KF: To jest trudne pytanie. To jest trudne pytanie. Trudno na nie odpowiedzieć w sposób prosty. Człowiek po obozie staje się trochę innym człowiekiem.
de [DE: KF: Das ist eine schwierige Frage. Das ist eine schwierige Frage. Es ist schwer, auf diese Frage einfach zu antworten. Nach dem Lager wird der Mensch anders.]
00:17:30 Na przykład: to jest dziwne, nie nie w domu na przykład nie mogę nie mogłem znieść wyrzucania chleba, n.p. już czerstwego.
de [DE: Zum Beispiel: Es ist vielleicht komisch, aber ich konnte es nicht ertragen, zu Hause ein trockenes Brot wegzuwerfen.]
00:17:48 Człowiek po obozie staje się człowiekiem, przyda przynajmniej mnie się wydaje, zamkniętym i stara się unikać jakiegoś jakiegoś takiego jakichś takich spięć międzyludzkich.
de [DE: Nach dem Lager wird der Mensch, so scheint es mir, verschlossen und versucht, Konflikten aus dem Weg zu gehen.]
00:18:14 Jest w przypadku jakiegoś konfliktu bardzo agresywny. To jest jak tego rodzaju zjawisko, które może być równie dobrze działać pozytywnie jak i negatywnie na otoczenie.
de [DE: Er ist im Falle eines Konflikts aggressiv. Diese Erscheinung kann sich sowohl positiv als auch negativ auf die Umgebung auswirken.]
00:18:46 Ja muszę powiedzieć tak: że mnie, ja mam dość charakter taki twardy, i mnie trudno jest złamać.
de [DE: Ich muss sagen, dass ich einen harten Charakter habe und es ist schwer, mich zu brechen.]
00:19:02 Dowód tego, że że nie udało się mimo przebywania w obozie, jak gdyby pozbawić mnie mojej osobowości.
de [DE: Der Beweis dafür ist, dass ich trotz der Inhaftierung im KZ meine Persönlichkeit nicht verloren habe.]
00:19:17 Zostałem mimo tych przeżyć, ukończyłem wyższe studia, jestem z zawodu ma.. inżynierem i matematykiem.
de [DE: Trotz der Erfahrungen schloss ich das Studium ab. Ich bin Ingenieur und Mathematiker.]
00:19:30 I poświęciłem się pracy pedagogicznej i i dzięki temu, że że nie nie nie pod.. nie uległem temu temu wpływowi, złemu wpływowi obozu koncentracyjnego,
de [DE: Ich widmete mich der pädagogischen Arbeit, der ich verdanke, dass ich mich dem schlechten Enfluss des KZs entzogen habe.]
00:19:54 udało mi się dotychczas przeżyć w miarę bez konfliktów, bez konfliktów jak również bez konfliktów domowych.
de [DE: Es gelang mir bis jetzt, ohne Konflikte, auch ohne Familienkonflikte zu überleben.]
00:20:03 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:21:05 IV: W czasie długich miesięcy, podczas których przebywał Pan w różnych obozach, czy były kontakty z niemiecką ludnością cywilną?
de [DE: IV: Gab es während Ihrer monatelangen Haft im KZ Kontakte zur deutschen Zivilbevölkerung?]
00:21:14 Czy były jakieś próby, że niemiecka ludność pomagała więźniom z obozów.
de [DE: Gab es Versuche von Deutschen, den Häftlinge zu helfen?]
00:21:21 KF: Tak, więc ja mogę powiedzieć tak: To co zresztą zawsze mówię: mogę ocenić tak, że tak jak w każdym społeczeństwie,
de [DE: KF: Ja, das kann ich bestätigen. Das sage ich immer wieder. Es ist so, wie in jeder Gesellschaft.]
00:21:35 Niemców można potraktować zarówno po stronie pozytywnej jak i negatywnej. I z takimi zetknąłem się i z takimi.
de [DE: Die Deutschen kann man positiv und negativ betrachten. Ich habe beides erlebt.]
00:21:47 Dlatego ja n.p. mimo moich przejść obozowych, nie mam niena nie odczuwam nienawiści do Niemców.
de [DE: Trotz meiner Lagererlebnisse verspüre ich keinen Hass gegenüber den Deutschen.]
00:21:56 Wręcz odwrotnie, uważam, że dzięki właśnie Niemcowi udało mi się przeżyć. A więc jest to czynnik pozytywny.
de [DE: Im Gegenteil: Ich denke, dass es mir gerade dank eines Deutschen gelang, zu überleben. Also ist es positiv.]
00:22:08 I tu muszę powiedzieć, że przyjeżdżam do Flossenbürga nie pierwszy raz i mam dobre kontakty z tymi ludźmi, z którymi się tutaj zetknąłem.
de [DE: Ich muss sagen, ich komme nach Flossenbürg nicht zum ersten Mal. Ich habe hier gute Kontakte zu Menschen, denen ich begegnete.]
00:22:28 I mam dobre..Miałem dobre kontakty nie tylko tu z tymi ludźmi, którzy są blisko związani z działalnością z działalnością społeczną na tym odcinku.
de [DE: Ich habe nicht nur gute Kontakte zu denen, die hier in diesem Bereich tätig sind.]
00:22:41 Ale i innymi ludźmi. I nigdy nie było w mojej w moim odczuciu żadnego takiego takiej niechęci do do Niemców.
de [DE: Aber auch gegenüber anderen habe ich Positives erlebt und ich spüre keine Abneigung zu den Deutschen.]
00:22:56 Wręcz odwrotnie. Nawet powiedziałbym, że że z pewną zadrością patrzę na gospodarkę niemiecką, z pewną zadrością patrzę na ich porządek, z pewną zadrością patrzę na to,
de [DE: Im Gegenteil: Ich könnte sogar sagen, dass ich mit gewissem Neid auf die deutsche Wirtschaft und die Ordnung schaue.]
00:23:12 że potrafili się wyswobodzić spod tego jarzma hegemonizmu nacjonalistycznego i i i na faszyzmu, mimo że że no to wcale nie było takie proste i takie łatwe.
de [DE: Mit etwas Neid beobachte ich, wie sie sich von der Nazidiktatur befreiten, obwohl es nicht so leicht und einfach war.]
00:23:37 IV: Jeszcze mam tylko pytanie.. Czy były konkretnie takie akty pomocy więźniom ze strony ludności cywilnej, żywnością, czy (???)
de [DE: IV: Ich hätte noch eine Frage: Gab es konkrete Fälle von Hilfsbereitschaft von der deutschen Zivilbevölkerung, zum Beipsiel mit Lebensmitteln?]
00:23:47 KF: Były takie przypadki i nawet była taka sytuacja w Hersbrucku na początku, w którym mój szef szef, który prowadził roboty roboty te instalacyjne,
de [DE: KF: Es gab solche Fälle und es passierte sogar am Anfang in Hersbruck. Mein Chef, der die Installationsarbeiten leitete,]
00:24:06 przyniósł mi kanapkę do zjedzenia. A przecież praktycznie rzecz biorąc kontakt był stosunkowo niewielki i krótki. I takich przypadków było wiele, ale były i przypadki negatywne.
de [DE: brachte mir mal ein Butterbrot. Eigentlich war der Kontakt verhältnismäßig kurz. Solche Fälle gab es viele, aber es gab auch andere, negative Fälle.]
00:24:27 IV: Na przykład jakie?
de [DE: IV: Zum Beispiel welche?]
00:24:29 KF: Odwracali się ludzie i były i takie przypadki, że coś tam słychać było, że coś tam wy wy wy wykrzykiwali przeciwko idącym więźniom.
de [DE: KF: Die Menschen drehten sich um. Es kam vor, dass sie in Richtung der Häftlinge etwas schrien.]
00:24:46 IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}
de [DE: IV: {Übersetzung und Rücksprache mit MA}]
00:25:55 MA: Gut, vielen Dank.
de [DE: MA: Gut, vielen Dank.]
Back Subtitles